reahibilitacja2

REHABILITACJA społeczna

. .... _<5e proces wychowania dzieci specjał ^n>któfe aesto 'pozostawały poza pozytyw

Ses&SSSS

Pr^nanie tvm dzieciom przez deklarację fenewwwi _zló^_t prawa do leczenia, wychowania i opieki siwo mio określony fakt społeczny i jednoaeśnie skiero

wito uwagę na potencjalne możUwo^i^w^owa

nia korzystni /-mian w ich stanie ..zdrowia . Pro «s przywracania sprawności fizycznej, intelektualne i społecznej nazwano rewalidacją lub zamiennie w> chowaniem specjalnymi. Do grupy dzieci wymagają cvth specjalnych wpływów wychowawczych zaliczono również młodzież niedostosoyvaną społecznie. Ter minem tym zastąpiono takie określenia, jak dziec trudne, występne, przestępcze czy moralnie upośle dzonc. Znalazł on trwałe miejsce w aparaturze poję ciowej wielu dystyplin naukowych, przyjmując w nich różne zakresy znaczeniowe, a zjawiska przez niego określane doczekały się wielu koncepcji wyjaśniających.

Zagadnienia terminologiczne

Terminologia odnosząca się do zorganizow anego działania w celu popraysy społecznego funkcjonowania człowieka nieprzystosowanego społecznie nie jest w zasadzie ustalona. Początkowo określano je terminem reyvalidacja społeczna. Oznaczał on. zgodnie z ogólnym poczuciem językowym, przywracanie sprawności społecznej i psychicznej dzięki leczeniu i wychowaniu. Niedostosowanie społeczne traktowano bowiem jako .chorobę" wyrażającą się zaburzeniami charakterologicznymi, a więc wymagającą leczenia środkami psychologicznymi, pedagogicznymi i niekiedy farmakologicznymi. O ile pojęcie rewalidacji wyprowadzano z .chorobowej" struktur)- psychicznej. o tyle pojęcie resocjalizacji wskazuje raczej na społeczny charakter zachowań destruktywnych. będących efektem zakłóconego procesu socjalizacji dzieci i młodzieży. Na kształtowanie się specyficznego obrazu rzeczywistości społecznej u osób niedostosowanych ma wpływ niekorzystna wychowawczo atmosfera w środowisku rodzinnym i szkolnym. traumatyczne doświadczenia oraz przebywanie w środowisku preferującym podkulturowe wzory zachowań. np. zachowania przestępcze. W tym kontekście proces resocjalizacji to ponowna socjalizacja. czyli proces obejmujący zmiany w zakresie: wiedz)- o obiektywnej rzeczywistości społecznej, która z racji doświadczeń socjalizacyjnych osoby niedostosowanej jest zwykle uboga, jednorodna i schematyczna: pojmowania świata społecznego, które znacznie odbiega od rzeczyyvistości definiowanej spo-

-----—--—

lecznic: tożsamości społecznej, która zwykle h a wana jest wokół społecznie wyznaczonej rohd wianta.

Obecnie coraz częściej pojęcia rewalidacji spółce nej oraz resocjalizacji są zastępowane terminem » habilitacja. Budzi on jednak wiele wątpliwości ■* względu na tradycyjnie utrwalone w języku polskim znaczenie, na co zwracał uwagę językoznawca Witold Doroszewski. Pod wpływem języka angielskiego za. częto używać go w znaczeniu .usprawnianie, odbudowywanie". co kłóci się z polskim poczuciem języ. kowym. zgodnie z którym rehabilitacja to .przywracanie czci. dobrego imienia, oczyszczenie z niesłusznych zarzutów". Termin .rehabilitacja" zatem bądź koncentruje uwagę na aksjologiczno-teleologjcznych aspektach procesu korektury zaburzeń zachowania, bądź ogranicza proces zmiany korekcyjnej do usprawniania. tymczasem jego struktura wydaje się bardziej skomplikowana. Niemal powszechnie bowiem przyjmuje się. że leczenie zaburzeń zachowania polega na: korygowaniu zaburzeń, najczęściej przez trening zachowań społecznych: kompensowaniu deficytów. zwłaszcza emocjonalnych, będących efektem niekorzystnych dla rozwoju psychicznego i społecznego doświadczeń socjalizacyjnych: usprawnianiu tych procesów i stanów psychicznych, które nie uległy zaburzeniu.

Różne koncepcje oddziaływań rehabilitacyjnych

Przez lata w społecznej praktyce utrwaliły się dwa typy reakcji społecznej na zachowania dewiacyjne dzieci i młodzieży. Jeden o charakterze charytatywno-romantycznym. drugi — przeciwstawny — o charakterze represyjnym. Z ich krytyki zrodziła się idea rehabilitacji jako procesu korekcyjnego opartego na przesłankach racjonalnych i humanistycznych.

Genezy myśli resocjalizacyjnej można się doszukiwać w socjologicznej orientacji w pedagogice i kryminologii. Przedstawiciele tego nurtu wyprowadzali ideę resocjalizacji z tezy o istnieniu związku między sytuacją społeczną środowiska rodzinnego i ekonomicznymi warunkami dorastania nieletnich a ich nieakceptowaną społecznie aktywnością. Dlatego proces resocjalizacji polega na zmianie lub modyfikacji środowiska wychowawczego, na interwencji środo-wistowej, na kształtowaniu społecznych warunków korzystnych dla rozwoju psychicznego i moralnego dzieci i młodzieży. Powodowanie zmian w społecznym otoczeniu nieletnich w praktyce przyjmuje formę aktywności opiekuńczej, polityki społecznej i pomocy socjalnej.