SDC13454

228

nić) (Kam Przekł), c-iściła {ibid.), z-oczą (Kam S), z-iawiciel (ibid.), wienie itd. W ten sposób ten czwartorzędny literat stworzył sugestywny wzorzec analizy etymologiczno-dezintegralnej dla Norwida i innych t% ców.

Do ulubionych neologizmów autorów „Haliczanina” należała rodzic słowotwórcza skupiona wokół wyrazu um", jak np. umny („Słuchać, co grobom śpićwa wieszczyk umny” Kam S), umnik (Kam H), umnicfow umowy (ibid.). Terminami filozoficznymi, a zarazem poetyzmami są te?, pojaw (Kam S, Przekł), badliwy („Umysł badliwy trawiło pragnienie¹' ibid.), błędnik („Przez błędniki Sof izmów dowcip chytro pędzi” ibid.) itp."

Niedocenianie zewnętrznej barwy słowa, związanej z jego wartością denotacyjną, i głęboka neosemantyzacja tekstu dały się zauważyć w pól. niejszych latach tylko u części poetów, twórców filozofujących jak Krasiński i Norwid. Nie zaniechał stylizowania języka swych utworów dramatycznych J. Słowacki, wiersze poetów poromantycznych, T. Lenartowicza i K. Ujejskiego, nadal pozostają wierne zasadzie rozmaitości stylistycznej, podczas gdy Norwid, tak przecież opozycyjnie nastawiony wobec wielu romantycznych dążności, w swoich pastiszach i aluzjach przywoływał wyrazy o określonej, romantycznej barwie, nadając im inną funkcję kontekstową, że przypomnijmy znane cytaty: „Było w Ojczyźnie laurowo i ciemno" (Nor Pw 48), „Błogosławione pieśni malinowe, / Błogosławione pieśni kalinowe" (ibid. 80). Z upływem czasu autentyzm stylizacji wyraźnie malał. Brak ściślejszego związku z mową potoczną rodaków w kraju (odnosimy to do poetów żyjących na emigracji), równoznaczny z odcięciem się od źródeł polszczyzny z jemiej strony, z drugiej zaś pogrążanie się w różne koncepcje teo- i historiozoficzne, ściślejsze wiązanie się z życiem intelektualnym Zachodu — oto czynniki, które powodowały przenikanie do języka utworów wzmiankowanych poetów nowych złóż leksykalnych. Neologizmom towarzyszyły nazwy nowych pojęć, „hasłowych” dla ideologii i obyczaju owej epoki, prawdziwe sło-wa-świadki, jak (cytujemy z Promethidiona): mistycyzm 32, opinia 33. lud 34, polityk 37, demokrata, arystokrata 40, praca, sztuka 5, historia 6, artysta 11, piękno 12, kalkul, rachunek 12, konspirator 39, koterie 40, ludowiec 14, zamachowy mąż 14, obok szerzej znanych poprzednio: ludzkości, narodu, pielgrzyma, ducha, proroctwa, wieszcza itp. Dodajmy z Vade-mecum: purytanizm 116, socjalizm itd. O kluczowości tych po-

" Por. T. Skubalanka, Złożenia z wszech- w historii języka polskiego, ..Zeszyty Naukowe UMK", z. 6, s. 30—43, oraz Historia wyrazu um w języku polskim, ibid., z. 12, s. 33—45.

^u Jak jut wspomniano, tę praktykę językową sparodiował Fredro w Panu Jowialakim, spotkała się takie z krytykę L. Dunln-Borkowskiego na łamach Orędownika'* i niejakiego WJ». w „Powszechnym Pamiętniku" z r. 1835. Inni jak Mochnacki czy Mickiewicz, obsypywali Ją pochwałami.