skanuj0006

wegetatywnych, nerwowych, a także somatycznych. Są to owe wspomniane wyżej zjawiska na pozór niezwykłe, pozornie przypadkowe, bezsensowne, a nawet patologiczne. We wszystkich tych przypadkach treść jawna zjawisk, dostępna bezpośredniej obserwacji wewnętrznej czy zewnętrznej, wyraża w pośredni sposób właściwą treść ukrytą. Freud uważał za główny cel psychoanalizy ujawnianie owych treści przez odczytywanie ukrytego znaczenia zjawisk jawnych. W odróżnieniu od innych kierunków psychologii, zajmujących się wyłącznie tym, co jest bezpośrednio dostępne doświadczeniu, Freud traktował zjawiska dostępne bezpośrednio jako coś powierzchownego i wieloznacznego. Zjawiska jawne, dostępne bezpośredniemu doświadczeniu, porównuje on do czubka góry lodowej, która wystaje nad powierzchnię wody, ale której część główna, nieporównanie większa i ważniejsza, kryje się w otchłani.

Treści ukryte znajdują dostęp do świadomości najłatwiej wtedy, kiedy cenzura sprawowana przez Ego jest osłabiona, jak to się dzieje w momentach roztargnienia, zmęczenia, po pijanemu, w chorobie itp. Z doświadczenia codziennego wiadomo, że wtedy człowiek może łatwiej wyrzucić z siebie to, co mu leży na sercu, ale czego kiedy indziej by nie powiedział. Cenzura jest jednak szczególnie osłabiona w czasie snu, kiedy to człowiekowi mogą się śnić rzeczy, do których nie chciałby się przyznać nawet sam przed sobą. Ponieważ jednak nawet w czasie snu cenzura nie jest całkowicie wyeliminowana, przeto także we śnie jawna treść marzeń może być zdeformowana, aluzyjna lub symboliczna, choć jest bardziej czytelna niż na jawie. Na przykład, jeśli w treści snów mężczyzn występują przedmioty okrągłe lub wydrążone, to symbolizują one ciało kobiety, a jeśli w treści snów kobiet występują przedmioty wydłużone, to symbolizują one ciało mężczyzny. Freud napisał nawet osobną książkę poświęconą tym sprawom.

Zaproponowany przez Freuda klucz do szczegółowej interpretacji seksualnej symboliki snów nie znalazł szerszego uznania, ale jego rozróżnienie treści jawnej i treści ukrytej, i to nie tylko w snach, powszechnie się przyjęło. Dziś wydaje się sprawa oczywista, że ta sama treść może w świadomości człowieka mieć bardzo różne znaczenie.

) Ale ukryte znaczenie mogą mieć nie tylko te treści świadomości, które same przychodzą człowiekowi na myśl w snach czy na jawie. Nie spełnione

i u .ii' nicnia mogą znajdować wyraz również w treści spostrzeżeń i otrzymy-uiycli wiadomości bez względu na ich źródło. W tych wypadkach i' vi I u (analitycy mówią ofproj ekcJI,¹ ponieważ człowiek jakby rzutuje u. swojej nieświadomości na obraz świata zewnętrznego.]Wyszkolony |. \i hoanalityk potrafi wysnuć wiele wniosków na temat ukrytych nu .wiadomych myśli i uczuć pacjenta z tego, jak interpretuje on różne 111'iny, obrazki, sceny itp (W psychologii klinicznej powstał na tej zasadzie .. < il my rodzaj testów, zwanych „testami projekcyjnymi”, którymi posługują u; lakże psychologowie dalecy poza tym od psychoanalizy, j . I 'rojekcja jest swego rodzaju uzewnętrznieniem (również nieświadomym) mii ukrytych w nieświadomości i wypartych do niej, ich rzutowaniem na ioczywistość zewnętrzną, tak jak gdyby to ona miała odpowiednie cechy ] , ,H hodzą jeszcze i inne przypadki takiego rzutowania na zewnątrz treści im świadomych i nadawania im jakby obiektywnego charakteru. Na

I    u z.y kład pod wpływem własnego lęku rzeczy widziane są tak, jakby to one l>yly straszne, ludzie spostrzegani są tak, jakby to oni się bali itp.

Psychoanalitycy mówią, za Freudem, również o zjawisku przeno-, / e n i a, które polega na podstawianiu na miejsce osoby stanowiącej inzedmiot uczuć zakazanych osoby, wobec której zakaz nie jest już tak i v!',orystyczny. Na przykład osoby, których miłość do kogoś jest z jakiegoś |iiiwodu stłumiona, przenoszą ją na kogoś innego. Psychoanalitycy mówią

II    częstych przypadkach przenoszenia przez pacjentów swoich stłumionych ni /.uć na osobę terapeuty. Jest to oczywiście miłość pozorna, spełniająca 11 m keje zastępcze, maskujące prawdziwy obiekt miłości—znowu w sposób ill;i podmiotu nieświadomy.

I wreszcie mówi się o przypadkach personifikacji obu stref wewnętrznego nacisku, jakiemu każdy podlega ze strony zarówno Superego, lak i Id. Nie zdając sobie sprawy z właściwych mechanizmów tego nacisku, ludzie łączą te oddziaływania z jakąś osobą rzeczywistą lub wymyśloną. W ten sposób od wczesnego dzieciństwa ojciec staje się dla dziecka ii-prezentantem i realizatorem zasad moralnych, a więc uosobieniem nie znanego dziecku Superego. Freud był również zdania, że pojęcie Boga /ostało stworzone przez wyobraźnię społeczną jako uosobienie norm moralnych o znaczeniu ponadindywidualnym, powszechnie obowiązujących.

69