skanuj0026

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

wym jest w zasadzie prawo właściwe ze względu na miejsce, w którym popełniono przestępstwo (Tatortrecht). Oznacza to, że w wypadku czynów przestępnych popełnionych przez obywateli NRD wewnątrz terytorium NRD, prawem właściwym jest w zasadzie prawo NRD. Zgodnie z § 2 ust. 3 kodeksu karnego RFN, prawo RFN stosuje się tylko wówczas, gdy jest względniejsze od prawa NRD.

A. Argumenty osób występujących przed Trybunałem

1. Skarżący

47. Zgodnie z oświadczeniami skarżących, nie mogli oni przewidzieć tego, że po zjednoczeniu Niemiec będą ścigani przez prawo, tym bardziej że nigdy nie byli sądzeni przed sądami w NRD. Twierdzili oni, że nawet sądy RFN zauważyły, iż powodem, dla którego nie byli oni sądzeni w danym okresie, byl fakt, że działania, które stanowiły podstawę do ich oskarżenia, nie stanowiły przestępstw w rozumieniu prawa karnego NRD ze względu na sformułowania § 27(2) ustawy o granicach państwowych NRD. Interpretacja ex post facto prawa karnego NRD przez sądy zjednoczonych Niemiec nie była oparta na żadnym prawie precedensowym sądów NRD i skarżący nie mogli jej przewidzieć w momencie wydarzeń, które dały podstawę do wniesienia oskarżeń. W związku z tym, to, co miało miejsce, to nie była stopniowa ewolucja orzecznictwa NRD, lecz całkowite odrzucenie uzasadnienia, na które powoływali się skarżący, jako sprzecznego z Ustawą Zasadniczą RFN (Radbruchowska formuła »ustawowego bezprawia« — Radbruch’sche Formel des »gesetzlichen Unrechts«). Ponadto skarżący twierdzili, że wprowadzenie reżimu granicznego było niezbędne dla utrzymania istnienia NRD.

Podczas gdy wszyscy trzej skarżący uważali, że postępowali zgodnie z prawem NRD, trzeci ze skarżących utrzymywał w szczególności, że do czasu, zanim został członkiem Biura Politycznego oraz Narodowej Rady Obrony w 1983 r., ten drugi organ podjął już decyzje o usunięciu min przeciwpiechotnych i demontażu systemu urządzeń samostrzelających. W związku z tym skazany został jedynie w związku z użyciem broni przez strażników służb granicz nych. Jednakże nawet to oskarżenie, jego zdaniem, było nieuzasadnione, ponieważ skarżący nie uczestniczył w żadnym spotkaniu Biura Politycznego lub Narodowej Rady Obrony, na którym wydano bezpośredni rozkaz użycia broni przez funkcjonariuszy służb granicznych.

Skarżący twierdzili ponadto, że ich działania nie stanowiły przestępstw również w rozumieniu prawa międzynarodowego. Jeśli zaś chodzi o Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, ratyfikowany przez NRD, zwrócili oni uwagę na fakt, że żaden organ międzynarodowy nie skrytykował NRD za naruszanie założeń paktu, a nawet jeśliby fakt taki miał miejsce, to istniała zasadnicza różnica pomiędzy odpowiedzialnością państwa w ramach prawa międzynarodowego z jednej strony a odpowiedzialnością karną jednostki w ramach krajowego prawa karnego z drugiej. Ponadto w większości państw dostęp do granicy był zabroniony lub ściśle regulowany, a użycie broni przez funkcjonariuszy straży granicznej dozwolone, o ile osoby wezwane przez nich do zatrzymania się tego nie uczyniły.

2. Władze niemieckie

48. Reprezentanci władz niemieckich kontrargumentowali, że skarżący, jako członkowie kierownictwa NRD, z łatwością mogli sobie zdać sprawę, że reżim graniczny NRD, wykorzystujący niespotykanie wyrafinowane środki techniczne oraz kierujący się rozkazami bezwzględnego użycia broni, skierowany był przede wszystkim w zwykłych obywateli, którym władze administracyjne nieustannie i bez podania powodów odmawiały prawa wyjazdu do RFN, w szczególności do Berlina Zachodniego. W konsekwencji mogli oni również przewidzieć, że zabijanie nieuzbrojonych uciekinierów, którzy nie stanowili zagrożenia dla nikogo, mogło stanowić podstawy wszczęcia postępowania karnego w rozumieniu przepisów prawa, pomimo przeciwnej praktyki stosowanej przez reżim NRD. W szczególności każdy mógł przewidzieć, że w wypadku zmiany reżimu w NRD działania te mogą zostać uznane za przestępstwa karne na podstawie wniosków osób, z którymi ofiary związane były między innymi więzami rodzinnymi, wykraczającymi poza granicę dzielącą Niemcy. Władze niemieckie twierdziły, że sądy w Niemczech dokonały interpretacji prawa NRD w sposób właściwy. Gdyby władze NRD odpowiednio zastosowały swoje własne odnośne przepisy prawne, mając na względzie zobowiązania międzynarodowe NRD wynikające z podpisanego Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz założe-

183