skanuj0028

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

ust. 3 kodeksu karnego, który wyszczególniał przypadki, gdy nielegalne przekroczenie granicy należy uznać za poważne przestępstwo, a wśród nich sytuacje, gdy »stanowi ono zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego^ gdy dopuszczano się go »z użyciem broni lub niebezpiecznych środków czy metod«, gdy »zostaje popełnione ze szczególną intensyw-nością« lub gdy zostaje »popelniane wspólnie z innymi osobami«.

60.    § 17 ustawy o policji ludowej oraz § 27 ustawy o granicach państwowych określały wyczerpującą listę warunków, które musiały być spełnione, by użycie broni było uzasadnione, a punkty 4 oraz 5 tego paragrafu stwierdzały ponadto: »W przypadku użycia broni palnej, o ile to możliwe, należy uchronić życie ludzkie. Osobom rannym należy udzielić pierwszej pomocy«. § 27(1) stanowił, że: »Użycie broni palnej jest środkiem ostatecznym ze wszystkich możliwych wobec danej osoby«.

§ 27(4) stwierdzał: »0 ile jest to możliwe, nie należy używać broni palnej przeciw młodocianym (Jugendliche)«. Ponadto § 119 kodeksu karnego definiował jako przestępstwo nieudzielenie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie.

61.    Przedstawione postanowienia, które w sposób wyraźny stwierdzają konieczność przestrzegania zasady proporcjonalności oraz zasady zachowania życia ludzkiego, powinny być również odczytywane w świetle zasad zapisanych w samej Konstytucji NRD. Art. 89 § 2 Konstytucji głosił: »Przepisy prawne nie mogą być sprzeczne z Konstytucją«; art. 19 § 2 stwierdzał: »Wszelkie organy państwowe, wszelkie siły społeczne oraz wszyscy obywatele winni szanować i chronić godność i wolność jednostki^ i wreszcie art. 30 § 1 oraz 2 stanowiły, że: »Osoba i wolność każdego obywatela Niemieckiej Republiki Demokratycznej są nienaruszalne« oraz »prawa obywateli mogą zostać ograniczone jedynie w takim zakresie, w jakim określa to prawo, i tylko wtedy, gdy takie ograniczenie wydaje się być niezbędne (unumganglich)«. Wszystkie te przepisy uwzględniały zasadę proporcjonalności i wymóg ochrony prawa do życia.

62.    Ponadto, pierwszy rozdział części szczegółowej kodeksu karnego NRD stwierdzał, że: »Bezlitosne karanie zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i prawom człowieka jest warunkiem koniecznym dla trwałego pokoju na świecie, odbudowania zaufania w fundamentalne prawa człowieka (Wiederherstellimg des Glaubens an grundlegende Menschenrechte) oraz godność i wartość życia ludzkiego, a także dla zachowania praw ogółu«.

63.    W danym wypadku sądy niemieckie uznały skarżących za odpowiedzialnych śmierci grona młodych osób, które próbowały przekroczyć granicę pomiędzy dwoma państwami niemieckimi, często przy użyciu bardzo prymitywnego sprzętu, takiego jak drabina. Większość z nich była bardzo młoda (najmłodszy miał 18 lat, a czworo z pozostałych po 20 lat), byli bezbronni, nie stanowili zagrożenia dla nikogo, a ich jedynym celem było opuszczenie NRD, czego, poza emerytami oraz garstką uprzywilejowanych osób, przeciętny obywatel w owym czasie praktycznie nie mógł dokonać w sposób legalny. W związku z powyższym, podejmowane przez nich próby przekroczenia granicy, choć zakazane w prawie NRD, nie mogły być zaklasyfikowane jako poważne przestępstwa, gdyż żaden z tych przypadków nie podpada pod kategorię poważnych przestępstw zdefiniowaną w § 213 ust. 3 kodeksu karnego NRD.

64.    W świetle powyższych zasad, zapisanych w Konstytucji i innych aktach prawnych NRD, Trybunał uznaje, że wyroki skazujące skarżących, wydane przez sądy niemieckie, które dokonawszy interpretacji powyższych przepisów, zastosowały je w odniesieniu do poszczególnych rozpatrywanych spraw, na pierwszy rzut oka nie wydają się być ani samowolne, ani sprzeczne z art. 7 ust. 1 Konwencji.

65.    Prawdą jest jednak, że sądy niemieckie przyjęły odmienną metodę interpretacji podstaw wyłączających bezprawność, na które powoływali się skarżący, opierając się, w szczególności, na przepisach § 27(2) ustawy o granicach państwowych NRD.

Sąd Krajowy w Berlinie stwierdził, że nie można powoływać się na te podstawy, gdyż w sposób rażący i nie do przyjęcia naruszały one »ele-mentarne zasady sprawiedliwości oraz prawa człowieka chronione prawem międzynarodowymi

Federalny Sąd Najwyższy stwierdził, że nawet w danym okresie poprawna interpretacja § 27(2) ustawy o granicach państwowych NRD wykazałaby, że taka podstawa do wyłączenia bezprawności nie mogła być przywoływana z powodu ograniczeń narzuconych przez samą ustawę oraz wynikających z Konstytucji NRD i zobowiązań międzynarodowych.

W końcu Federalny Trybunał Konstytucyjny oświadczył: »W tej całkowicie wyjątkowej sytuacji, wymóg sprawiedliwości obiektywnej, który obejmuje również potrzebę szacunku dla praw człowieka, uznawaną przez społeczność międzynarodową, nie pozwala na zaakceptowanie przez

189

■

■