skanuj0029

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

Trybunał takiej metody obrony. Bezwzględna ochrona zaufania dla gwarancji udzielonych w art. 103 § 2 Ustawy Zasadniczej musi ustąpić pierwszeństwa, w przeciwnym wypadku wymierzanie sprawiedliwości w sprawach karnych w Republice Federalnej byłoby niezgodne z zasadami rządów prawa«.

66.    Jednakże ponieważ interpretacja i ocena stosowania prawa krajowego należy przede wszystkim do sądów krajowych, w gestii Trybunału nie leży wyrażanie opinii na temat tych odmiennych metod, które dają jedynie obraz złożoności prawnej tej sprawy. Dla Trybunału istotne jest upewnienie się, że wniosek, do jakiego doszły niemieckie sądy, był zgodny z zasadami Konwencji, a w szczególności z art. 7 ust. 1.

iii. Okoliczności wyłączające bezprawność w praktyce państwowej NRD

67.    Ponieważ termin »prawo« w art. 7 ust. 1 Konwencji obejmuje swym znaczeniem również prawo niepisane, Trybunał musi wobec tego, przed zagłębieniem się w istotę sprawy, przeanalizować naturę praktyki państwa stosowanej w NRD, która nakładała się na reguły prawa pisanego obowiązujące w danym okresie.

68.    W tym kontekście należy wskazać, że w momencie popełnienia omawianych tu przestępstw żaden ze skarżących nie został pociągnięty do odpowiedzialności za te czyny przed sądem w NRD. Spowodowane było to istnieniem sprzeczności pomiędzy, z jednej strony, zasadami wyłożonymi w Konstytucji NRD oraz przepisach prawa tego państwa, które były bardzo podobne do tych, którymi rządzi się państwo prawa, a, z drugiej strony, represyjnymi praktykami reżimu granicznego NRD i wydawanymi przez niego zarządzeniami dotyczącymi ochrony granic.

69.    Aby zahamować niekończącą się falę uciekinierów, w dniu 13 sierpnia 1961 r. NRD wzniosła Mur Berliński i wzmocniła środki bezpieczeństwa wzdłuż granicy pomiędzy obu państwami niemieckimi, w szczególności poprzez zainstalowanie tam min przeciwpiechotnych oraz systemu urządzeń samostrzelających. Oprócz przedsięwzięcia tych środków, rozkazano funkcjonariuszom straży granicznej »nie dopuścić do przekroczenia granicy (Grenzdurchbriiche), aresztować osoby próbujące naruszyć granicę lub je unicestwić (vernichten) oraz chronić granice państwa w każdych okolicznościach^ W wypadku gdyby próba przekroczenia granicy się powiodła, funkcjonariusze odbywający wówczas służbę wiedzieli, że przeciwko nim wszczęte zostanie śledztwo przez prokuratora wojskowego (Militarstaatsanwalt), w sytuacji odwrotnej mogli oczekiwać gratulacji.

70.    Jak wykazały to sądy niemieckie, o ustanowieniu powyższych środków i wydaniu zarządzeń bezsprzecznie decydowały organy rządowe NRD wymienione w art. 73 Konstytucji, czyli Rada Państwa oraz Narodowa Rada Obrony, których członkami byli skarżący: pierwszy skarżący (Stre-letz) był członkiem Narodowej Rady Obrony, począwszy od roku 1971, drugi (Kessler) od 1967 r.; trzeci skarżący (Krenz) był członkiem Komitetu Centralnego SED, począwszy od roku 1973, oraz Rady Państwa od 1981 r. i Narodowej Rady Obrony od 1983 r.

71.    Celem tej praktyki państwa, wdrażanej przez skarżących, była więc ochrona granic pomiędzy dwoma państwami niemieckimi »w każdych okolicznościach^ tak by chronić istnienie NRD, zagrożone masowym odpływem ludności.

72.    Jednakże Trybunał wskazuje, że przywoływane tu argumenty odnośnie do tej praktyki państwa podlegają ograniczeniu przez zasady wyrażone w Konstytucji oraz ustawodawstwie NRD; państwo musi przede wszystkim szanować potrzebę zachowania życia ludzkiego, zapisaną w Konstytucji NRD, w ustawie o policji ludowej i w ustawie o granicach państwowych, zwracając uwagę na fakt, iż już w danym okresie prawo do życia było uznawane w świecie za najwyższą wartość w hierarchii praw człowieka.

73.    Trybunał uznaje, że fakt uciekania się do użycia min przeciwpiechotnych oraz systemu urządzeń samostrzelających, w obliczu ich automatycznego i masowego działania, oraz kategoryczny charakter rozkazów wydawanych funkcjonariuszom straży granicznej, nakazujących im »uni-cestwiać osoby naruszające granicę (Grenzverletzer) i chronić granicę w każdych okolicznościach^ w sposób rażący naruszały fundamentalne prawa zapisane w art. 19 i 30 Konstytucji NRD, i zasadniczo potwierdzone w kodeksie karnym NRD (§ 213) oraz w kolejnych ustawach dotyczących granic NRD (§ 17(2) ustawy o policji ludowej z 1968 r. oraz § 27(2) ustawy o granicach państwowych z 1982 r.). Ta praktyka państwa łamała również obowiązek poszanowania praw człowieka oraz inne zobowiązania międzynarodowe NRD, wynikające z faktu ratyfikowania

191