skanuj0030

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

przez NRD, w dniu 8 listopada 1974 r., Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który w sposób wyraźny uznaje prawo do życia oraz do swobodnego poruszania się, mając na względzie fakt, że dla zwykłych obywateli opuszczenie NRD w sposób legalny było prawie niemożliwe. Chociaż około roku 1984 zaprzestano używania min przeciwpiechotnych oraz systemu urządzeń samostrzelających, aż do upadku Muru Berlińskiego w roku 1989 nie zmieniono rozkazów wydanych funkcjonariuszom służb granicznych.

74.    Trybunał zauważa ponadto, że w swoim usprawiedliwieniu skarżący powoływali się na zarządzenia użycia broni, które sami wydali funkcjonariuszom publicznym, tworząc w ten sposób praktykę, która stanowiła podstawy do ich skazania. Jednakże, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa, oskarżeni nie mają prawa usprawiedliwiać swojego postępowania, które stało się podstawą do skazania, przez wskazanie, że takie postępowanie, mając faktycznie miejsce, stworzyło pewną praktykę.

75.    Co więcej, niezależnie od odpowiedzialności NRD jako państwa, czyny skarżących zostały uznane za czyny przestępcze zgodnie z § 95 kodeksu karnego NRD, który stanowił już w wersji z roku 1968 i powtarzał w wersji z roku 1977, że: »Żadna osoba, która przez swoje zachowanie narusza prawa człowieka lub zasady fundamentalne nie może powoływać na swoje usprawiedliwienie ustaw, rozkazów czy innych pisemnych instrukcji. Osoba taka ponosi odpowiedzialność karną«.

76.    W związku z powyższym nie ma wątpliwości, iż skarżący ponoszą odpowiedzialność indywidualną za omawiane tu czyny.

iv. Przewidywalność oskarżeń

77.    Jednakże skarżący argumentowali, iż w obliczu panującej w NRD sytuacji nie do przewidzenia był fakt ich skazania przez sądy niemieckie, i że nie mogli oni przewidzieć, że pewnego dnia zostaną pociągnięci do odpowiedzialności przed sądem karnym z powodu zmiany okoliczności.

78.    Taka argumentacja nie przekonuje Trybunału. Szeroka przepaść, jaka dzieliła prawo i praktykę NRD, była w dużej mierze wynikiem działań samych skarżących. Zajmując bardzo wysokie stanowiska w aparacie państwa, oczywiste jest, iż nie mogli oni nie znać Konstytucji oraz prawa NRD, nie mogli też nie wiedzieć o międzynarodowych zobowiązaniach oraz o krytyce reżimu granicznego wyrażanej na forum międzynarodowym. Co więcej, to właśnie oni wprowadzili lub utrzymywali ten reżim, nakładając na uregulowania ustawowe, publikowane w Dzienniku Ustaw NRD, tajne zarządzenia i polecenia dotyczące wzmocnienia i ulepszenia instalacji chroniących granicę oraz możliwości użycia broni. W zarządzeniu, które nakazywało strażnikom służb granicznych użycie broni, podkreślali oni konieczność ochrony granic NRD »w każdych okoliczno-ściach« i rozkazywali strażnikom, by »aresztowali osoby naruszające gra-nicę« lub je »unicestwiali«. W związku z tym skarżący byli bezpośrednio odpowiedzialni za sytuację, która trwała na granicy wewnątrzniemiec-kiej od początku lat 60. aż do upadku Muru Berlińskiego w roku 1989.

79.    Ponadto fakt, że skarżący nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności w NRD i że, aż do chwili zjednoczenia, nie byli ścigani i nie zostali skazani przez sądy niemieckie na podstawie przepisów prawnych obowiązujących w NRD w danym okresie, w żadnej mierze nie oznacza, iż czyny ich nie stanowiły przestępstw w rozumieniu prawa NRD.

80.    W związku z tym Trybunał zwraca uwagę na fakt, że problem, w obliczu którego stanęły Niemcy po zjednoczeniu, dotyczący postawy, jaką należy przyjąć w stosunku do osób, które popełniły przestępstwa w okresie minionego reżimu, pojawił się również w wielu innych państwach, które przeszły proces przeobrażenia na drodze do ustroju demokratycznego.

81.    Zdaniem Trybunału, zasadne jest, by państwo, które rządzi się regułami prawa, pociągało do odpowiedzialności karnej osoby, które popełniły przestępstwo w okresie minionego reżimu; podobnie sądy w takim państwie, zajmując miejsce tych, które istniały poprzednio, nie mogą być krytykowane za stosowanie i interpretację przepisów prawnych obowiązujących w danym okresie w świetle zasad rządzących państwem prawa.

82.    W istocie Trybunał podkreśla, że z punktu widzenia art. 7 ust. 1, bez względu na to, jak jasno określony jest przepis prawa karnego, w każdym systemie prawnym istnieje nieodzowny element interpretacji sędziowskiej. Zawsze będzie istnieć bowiem potrzeba wyjaśnienia kwestii budzących wątpliwości oraz dostosowania przepisów do zmieniających się okoliczności (patrz wyroki w sprawach: S.W. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu oraz C.R. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 22 listopada 1995 r., Seria A nr 335-B oraz 335-C, s. 41-42, §§ 34-36, oraz s. 68-69, §§ 32--34). Niewątpliwie, choć koncepcja ta dotyczy w zasadzie stopniowego

193