skanuj0033

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

iv. Odpowiedzialność państwowa NRD i odpowiedzialność indywidualna skarżących

102.    Instalując wzdłuż granicy miny przeciwpiechotne oraz system urządzeń samostrzelających i nakazując strażnikom »unicestwiać osoby naruszające granicę oraz chronić granicę w każdych okolicznościach^ NRD ustanowiła reżim graniczny, który w sposób jawny lekceważył potrzebę ochrony życia ludzkiego, zapisaną w Konstytucji oraz ustawodawstwie, oraz prawo do życia, chronione przez wyżej wymienione instrumenty międzynarodowe; reżim ów również naruszał prawo do swobodnego poruszania się, określone w art. 12 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

103.    Praktyka państwowa NRD w znacznej mierze została stworzona przez samych skarżących, którzy, będąc członkami kierownictwa politycznego, wiedzieli — lub powinni byli wiedzieć — że naruszała ona zarówno fundamentalne prawa, jak i prawa człowieka, bowiem niemożliwe jest, by nie znali oni przepisów ustawodawstwa albo Konstytucji swojego własnego kraju. Już art. 8 oraz 19 § 2 Konstytucji z roku 1968 stwierdzały, co następuje: »Ogólnie uznawane przepisy prawa międzynarodowego, które mają na celu ochronę pokoju oraz pokojowego współdziałania między ludźmi, obowiązują zarówno Państwo, jak i wszystkich jego obywateli« oraz »Wszelkie organy państwowe, wszelkie siły społeczne oraz wszyscy obywatele winni szanować i chronić godność i wolność jednostki«. Ponadto, już w 1968 r., we wstępie do pierwszego rozdziału części szczegółowej kodeksu karnego, stwierdzano: »Bezlitosne karanie przestępstw przeciwko ludzkości i prawom człowieka jest warunkiem koniecznym dla stabilnego pokoju na świecie, dla odnowy wiary w fundamentalne prawa człowieka oraz godność i wartość życia ludzkiego, oraz dla zachowania praw ogółu«.

Podobnie, jak to już wcześniej zauważono, skarżący nie mogli też nie wiedzieć o międzynarodowych zobowiązaniach NRD oraz o krytyce reżimu granicznego wyrażanej na forum międzynarodowym.

104.    Gdyby NRD wciąż istniała, byłaby odpowiedzialna z punktu widzenia prawa międzynarodowego za te działania. Pozostaje ustalić, czy wespół z odpowiedzialnością państwa skarżący ponosili w danym okresie odpowiedzialność karną indywidualnie. Nawet zakładając, że takiej od-

198

powiedzialności nie można wnioskować z przedstawionych wyżej instrumentów prawa międzynarodowego dotyczących ochrony praw człowieka, można ją wysnuć z tych instrumentów interpretowanych łącznie z § 95 kodeksu karnego NRD, który w sposób jasny, i to już od 1968 r. stwierdza, że indywidualną odpowiedzialność karną ponoszą wszyscy, którzy naruszają międzynarodowe zobowiązania NRD lub prawa człowieka czy też podstawowe wolności.

105.    Wobec wszystkich powyższych uwag, Trybunał stwierdza, że w momencie ich popełnienia, czyny skarżących stanowiły również przestępstwo zdefiniowane w sposób wystarczająco przystępny i przewidywalny w przepisach prawa międzynarodowego dotyczących ochrony praw człowieka.

106.    Ponadto postępowanie skarżących można by rozważyć, podobnie jak w przypadku art. 7 ust. 1 Konwencji, również z punktu widzenia innych przepisów prawa międzynarodowego, w szczególności tych dotyczących zbrodni przeciw ludzkości. Jednakże, mając na uwadze wnioski, do jakich doszedł Trybunał, takie rozważanie wydaje się zbędne.

Wnioski

107.    W rezultacie skazanie skarżących przez niemieckie sądy po zjednoczeniu nie narusza art. 7 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

108.    Mając na uwadze to rozstrzygnięcie, Trybunał nie widzi potrzeby badania, czy skazanie skarżących było uzasadnione w świetle art. 7 ust. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka”.

Opinia indywidualna sędziego Loucaidesa

„Zgadzam się z wnioskami przedstawionymi w wyroku, jednakże, chciałbym wyjaśnić moje własne stanowisko w odniesieniu do kwestii, czy postępowanie skarżących stanowiło przestępstwo w rozumieniu prawa międzynarodowego, jak ujęto to w art. 7 ust. 1.

Większość sędziów uznała, że skarżący zostali skazani za czyny, które w czasie ich popełnienia stanowiły przestępstwa zdefiniowane z wystarczającą dostępnością i przewidywalnością przez międzynarodowe przepisy dotyczące ochrony praw człowieka. W tym względzie większość sędziów oparła

199