socjologia

190

m

m

u

Rozdział 6. Socjologia ciała - zdrowie, choroba i starzenie się

związek z rozwojem demografii - badań wielkości, składu i dynamiki populacji ludzkich - oraz wzrostem zainteresowania państwa promocją zdrowia publicznego. Silny wpływ na kształt nowoczesnych systemów opieki zdrowotnej wywarto zastosowanie naukowych metod diagnozowania i leczenia.

Biomedyczny model zdrowia jest coraz silniej krytykowany. Mówi się, że medycyna naukowa nie jest wcale tak skuteczna, jak to się przedstawia, że specjaliści w jej zakresie nie szanują opinii samych pacjentów i że profesja medyczna wynosi się ponad wszelkie alterantywne formy terapii, które nie mieszczą się w jej ortodoksyjnym schemacie.

Socjologów interesuje doświadczenie choroby - czym jest bycie chorym, chronicznie chorym i kalekim dla samego chorego i dla jego otoczenia. Zaproponowana przez Thlcotta Parsonsa koncepcja roli chorego zakłada, że osoba chora podejmuje pewne zachowania w celu zminimalizowania zaburzających wspólnotę społeczną skutków choroby. Osoba chora otrzymuje pewne przywileje, zostaje zwolniona z normalnych obowiązków, ale za to musi pracować nad powrotem do zdrowia, podporządkowując się przy tym zaleceniom lekarza.

Interakcjoniści symboliczni badali, jak ludzie radzą sobie z chorobą i chronicznymi przypadłościami w swoim codziennym życiu. Doświadczenie choroby może powodować zmiany w zakresie tożsamości jednostki i jej codziennych rutynowych czynności. Ten wymiar socjologii ciała nabiera coraz większego znaczenia w wielu społeczeństwach. Ludzie żyją dziś dłużej niż kiedykolwiek przedtem i bardziej niż choroby o ostrym przebiegu doskwierają im chroniczne choroby degeneracyjne. Kolejnym ważnym polem badań socjologicznych jest gerontologia - badania poświęcone starzeniu się i ludziom starszym. Gerontologia zajmuje się nie tylko fizycznym procesem starzenia się organizmu, ale także społecznymi i kulturowymi czynnikami, jakie na ten proces wpływają.

W większości krajów uprzemysłowionych mamy do czynienia z procesem „siwienia” społeczeństwa. Odsetek ludzi w wieku ponad sześćdziesięciu pięciu lat stale się zwiększa i będzie zwiększał się jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Stale rosnący współczynnik uzależnienia stawia społeczeństwa wobec nowych wyzwań. Współczynnik zależności międzypokoleniowej to stosunek liczby osób niesamodzielnych ze względu na wiek (dzieci i ludzie starsi) do liczby osób w wieku produkcyjnym. W miarę wzrostu odsetka ludzi starszych będzie rosło zapotrzebowanie na pomoc społeczną, emerytury i pomoc medyczną, ale będzie coraz mniej ludzi pracujących, którzy będą mogli utrzymywać takie programy.

Starość pozwala uwolnić się od ograniczeń nałożonych przez pracę i stwarza wiele możliwości. Wiąże się jednak ze społecznymi, ekonomicznymi i psychologicznymi problemami, jakim musi stawić czoło jednostka (a często także jej rodzina). Emerytura jest dla większości ludzi wielką zmianą życiową, tożsamą zazwyczaj z utratą statusu. Ludzie często czują się samotni i zdezorientowani, gdyż muszą na nowo wypracować większość codziennych rutyn.

W ostatnich latach ludzie starsi, którzy stanowią dziś znaczny odsetek populacji krajów uprzemysłowionych, zaczęli domagać się uznania ich specyficznych interesów i potrzeb. Ważnym aspektem tego ruchu jest walka z dyskryminacją ze względu na wiek.

Zakończenie - przyszłość starości    191

'i

KWESTIE DO PRZEMYŚLENIA ________

1. Jak można zaradzić nierównościom w zakresie opieki zdrowotnej?

'    2. Jak różny sposób życia mężczyzn i kobiet może wpływać na ich różne doświad

czenia choroby?

3.    Jakie twoim zdaniem należałoby przedsięwziąć działania w celu większego uwrażliwienia państwowej służby zdrowia na różnice kulturowe wśród pacjentów?

4.    Czy medykalizacja takich stanów, jak ciąża lub czucie się nieszczęśliwym, zwiększa zakres władzy establishmentu medycyny, odbierając zarazem pacjentowi możliwość samodzielnego radzenia sobie?

5.    W jaki sposób historia Jan Mason pokazuje, jak ważna dla chronicznie chorej jednostki jest praca biograficzna?

6.    W jaki sposób czynniki społeczne kształtują indywidualne doświadczenie starzenia się?

DALSZE LEKTURY_________________

Connecting Gender and Ageing. A Sociological Approach, Sara Aber, Jay Ginn (red.), Buckingham 1995, Open Univer$ity Press.

I Lcsley Doyal, What Makes Women Sick, London 1995, Macmillan.

Sarah Nettleton, The Sociology of Health and Illness, Cambridge 1995, Polity.

Peter G. Peterson, Grey Down. How the Corning, Age Waue will Transform America -and the World, New York 1999. Random House.

ADRESY INTERNETOWE_

European Observatory on Health Care Systems www.euro.who.int/observatory

Iniernalional Public Health www.ldb.org/iphw/

LSE Health (instytut zajmujący się badaniami zdrowia publicznego i polityki zdrowotnej) www.lse.ac.uk/Depts/lse-bealUVdefault.htm/

OECD

http ://www.oecd. org/subject/ageing

Wellcome Library on the History and Understanding of Medicine www.wellcome.ac.uk

World Health Organization www.who.int