!XX

XX Wstęp

W następnych latach Ayer modyfikował te osiowe idee swojej pierwszej książki, ale nigdy od nich nic odstąpił.

W roku 1940 wychodzą The Foundations of Empirical Know-ledge („Podstawy wiedzy empirycznej”). Ayer zajmuje się tu przede wszystkim zagadnieniem percepcji, kontrowersją dotyczącą prywatnego i publicznego charakteru języka; broni też tezy, że język, w którym filozofowie mówią o danych zmysłowych jako o składnikach źródłowych wiedzy empirycznej, stanowi dogodny sposób mówienia o percepcji, nie zaś wyraz rzeczowego odkrycia co do natury percepcji.

Philosophical Essays z 1954 r. to zbiór rozpraw z zakresu logiki filozoficznej, teorii poznania i filozofii moralności. Zwraca tu uwagę rozprawa The Anatysis of Mora! Judgmerus („Analiza sądów moralnych”), w której Ayer nieznacznie osłabia swe poglądy na etykę zarysowane w Language, Trulh and Logic.

W roku 1956 ukazuje się The Problem of Knowledge (przekł. polski Problem poznania) - najważniejsza książka Ayera od 1936 r. Mamy tu frontalną, ale pełną zrozumienia dla tej filozofii, rozprawę ze sceptycyzmem, wnikliwie i przejrzyście formułowane argumenty sceptyckie oraz przegląd podstawowych sposobów' odpierania sceptycyzmu. Antysceptyckie stanowisko samego Ayera jest umiarkowane -nie istnieją zdania niepowątpiewalne, ale z tego nie wynika, że o żadnym zdaniu nie można wiedzieć, iż jest prawdziwe; istnieją sytuacje, w których to, że w ogóle nie potrafimy uzasadnić zdania, wcale nie świadczy, iż trzeba je odrzucić, lecz wskazuje raczej, że niepotrzebne jest żadne uzasadnienie. Mamy też w Problemie poznania rozdziały poświęcone zagadnieniom, które interesowały Ayera przez całe życie - zagadnieniu percepcji (Ayer opowiada się tu za umiarkowaną wersją fenomenalizmu. odpiera argumenty kwestionujące prawomocność pojęcia danych zmysłowych i rozważa kwestię uzasadniania zdań o przedmiotach fizycznych) oraz zagadnieniu tożsamości osoby i uzasadniania zdań o innych umysłach.

The Concept of a Person („Pojęcie osoby”; 1963) to kolejna ważna książka Ayera. Zajmują go tu głównie zagadnienia filozofii umysłu, w^r szczególności kwestia relacji ciało-umysł i kwestia warunków identyczności osoby.

Zainteresowania Ayera prawdopodobieństwem i indukcją znalazły wyraz w książce Probability and Evidence („Prawdopodobieństw* a świadectwa”) opublikowanej w roku 1972.

Wiele uwagi poświęcał Ayer swym filozoficznym antenatom Świadczą o tym przede wszystkim trzy ważne publikacje: antologii Logical Positivism (1959) przynosząca klasyczne teksty tej filozofii wybrane przez Ayera i poprzedzone jego obszernym wstępem; ora; dwie książki utrzymane w- stylu spckulatywnej historii filozofii: Tłu Origins of Pragmati.sm („Źródła pragmatyzmu”; 1968) i Russell ant Moore: The Analytical Heritage („Russell i Moore: dziedzictwo anali tyczne”; 1971).

„Jego dzieła są spokojne co do stylu i co do postawy. Dziś jes bardziej otwarty, jeśli chodzi o zainteresowania, oraz ostrożniejszy i bardziej powściągliwy, niż we wcześniejszych pismach, jeśli chodź

0    środki wyrazu. Jego argumenty ożywiają jednak te same zasady, £ wykłada je z tą samą gracją i jasnością”¹.

Tyle oficjalnych wiadomości o życiu i dorobku Ayera. Zobaczmy go jeszcze jego własnymi oczyma, sięgając do autobiografii Part oj my Life („Część mojego życia”; 1977), gdzie opisuje swoje życic

1    czasami je komentuje, nierzadko autoironicznie.

Pochodzenie. „Ani moja matka, ani mój ojciec nie byli z pochodzenia Anglikami" (s. J3)^fi. Ojciec był francuskojęzycznym Szwajcarem - w' kantonie Valais jest wieś Ayer. od której pochodzi może nazwisko filozofa. „Mój ojciec miał teorię, że nasi przodkowie byli hiszpańskimi książętami, ale jeśli miał jakieś wskazujące na to świadectwa, nigdy mi ich nie przekazał” (tamże). „Nazwisko panieńskie mojej matki brzmiało Citroen. Ponieważ rodzina jej wywodziła się ż Holandii, przyjmowałem, że byli to Żydzi sefardyjscy, lecz wyprowadził mnie z tego błędu mój kuzyn Kareł Citroen, który badał dzieje naszej rodziny. Był on przekonany, że przywędrowali oni z Europy wschodniej nie później niż na początku XVIII stulecia” (s. 14-15). W każdym razie jeden-z przodków Ayera po kądzieli był założycie-

1

Tę trafną opinię wypowiada D. J. 0'Connor, autor hasła „Ayer" w: The Encyc-lopedia <f Philnsophy. P. Edwards (red.). The Macmillan Company-The Free Press. Lon-don-Ncw York. t. 1. s. 231.

Odtąd wszystkie odesłania w nawiasach kierują do Pan of My Life.