0000035

Aktywny acyl, w związku z możliwościami występowania w wykazanych formach, może reagować z takimi związkami nukleofilowymi, jak: aminy, amoniak, woda, kwas fosforowy i związki tiolowe, które wchodzą w reakcję z ugrupowaniem elektrofilowym i zastępują w cząsteczce koenzym A. Z drugiej strony związki elektrofilowe, takie jak: dwutlenek węgla, acylo—S—CoA lub kompleks biotyny z C0₂, mogą się łączyć z ugrupowaniem nukleofilowym, tworząc nietrwałe, zdolne do reakcji połączenia. Przykładem reakcji z udziałem grupy elektrofilowej jest przeniesienie acetylokoenzymu A na naładowaną dodatnio grupę ketonową kwasu szczawiooctowego

[6-18],

Co A CH₂-COOH -—- HO—C—COOH CH,—COOH

Reakcja ta ma ogromne znaczenie w przemianach katabolicznych substancji zapasowych, gdyż inicjuje „spalanie” reszty acetylowej w tzw. cyklu kwasu cytrynowego.

Natomiast przykłądem reakcji z udziałem ugrupowania nukleofi-lowego jest przyłączenie C0₂ do acetylokoenzymu A; reakcja ta ma zasadnicze znaczenie w biosyntezie kwasów tłuszczowych, gdyż w jej wyniku tworzy się malonylo—S—CoA, produkt pośredni tej przemiany. Reakcja przebiega zasadniczo w dwóch etapach przedstawionych jako reakcje 6-19 i 6-20

C0₂+ATP+ bioty na- enzym -*-*• COfbiotyna-emym ■+ ADP + ®.    [6-19]

/P    /°

CO_t-biotyna-enzym -f CH₃C~S—CoA —CHj- C~S—CoA + biotyna - enzym    [6-20]

COOH

Najważniejszym połączeniem koenzymu A jest acetylokoenzym A, czyli tzw. aktywny octan, który pełni rolę uniwersalnej, dwuwęglowej jednostki. Tworzy się on w wyniku rozpadu łańcuchów węglowych większości związków organicznych i bierze udział w licznych przemianach metabolicznych. Ponieważ acetylokoenzym A zawiera w czą

steczce wiązanie makroergiczne —C — S— dla jego wytworzenia jest konieczne dostarczenie energii. Pochodzi ona ze sprzężenia z niektórymi egzoergicznymi reakcjami, np. z oksydacyjną dekarboksylacją piro-gronianu (str. 253) lub ^-utlenieniem kwasów tłuszczowych (str. 3361. Acetylo—S—CoA może się też tworzyć przez bezpośrednią aktywację octanu z udziałem ATP i CoA—SH, co jest szerzej omówione w rozdziale 15.

Znaczenie acetylokoenzymu A polega, jak podano, na przeniesieniu jednostki dwuwęglowej na szereg akceptorów, np. na sżczawio-octan, co stanowi wstępną reakcję cyklu kwasów trój karboksylowych. Kondensacja trzech cząsteczek acetylokoenzymu A prowadzi z kolei do syntezy kwasu mewalonowego, a następnie izoprenowców (str. 151).

136