0060

Systemy polityczne współczesnego świata

2) przechwycenie stanowisk publicznych. W systemach demokratycznych prostą konsekwencją dysponowania przez partię określonym poziomem poparcia wyborczego staje się oczekiwanie otrzymania pewnej puli stanowisk publicznych. Mogą one zostać wykorzystane jako środek do realizacji innego ważnego (czasem ważniejszego) celu, jakim jest wpływanie na treść polityki państwa, ale również można je potraktować jako cel sam w sobie, sposób zakorzenienia partii w aparacie państwa jako alternatywna czy wspierająca metoda zakorzeniania się jej w społeczeństwie. W systemach niedemokratycznych chodzi nie tyle

0 przechwycenie stanowisk publicznych, bo partia dysponuje tu całkowitym monopolem, co raczej o stworzenie systemowego modelu organizacji aparatu państwa, w ramach którego proces rekrutacji i selekcji opiera się na kluczu partyjnym. Partie komunistyczne w reżimach totalitarnych dysponowały (lub dysponują) pełną kontrolą nad aparatem państwa, ale np. w afrykańskich systemach monopartyjnych zdarzało się, iż partia traciła centralną pozycję w państwie, i to z reguły na rzecz kształtującej się biurokracji (np. w Kenii, Zambii, Mali czy Tanzanii organizacje partyjne ulegały swoistej atrofii, co było efektem przeniesienia ich pierwotnych uprawnień na struktury biurokratyczne; dotyczy to zwłaszcza tego pierwszego kraju). Badacze zaczęli określać te państwa mianem „państw administracyjnych” (administrative States), dając w ten sposób do zrozumienia, iż zasadniczym „agentem” rozwoju tych krajów nie były już partie, ale stopniowo wchłaniające je biurokracje;

3) realizację określonej koncepcji programowej. Zarówno partie demokratyczne, jak i niedemokratyczne oferują określoną tożsamość programową, choć mogą się różnić np. spójnością oferty i stylem jej strukturyzacji (np. ofertą ideologiczną lub pragmatyczną). Zasadnicza jednak różnica dotyczy sposobu usytuowania programu w ramach przestrzeni politycznej. W systemach demokratycznych mamy do czynienia z odrębnym rynkiem ofert programowych, które jednak mieszczą się w tzw. programowej przestrzeni, stanowiącej element konsensu między partiami politycznymi. Rywalizacja ofert programowych staje się w konsekwencji jednym z zasadniczych sposobów kształtowania rynku wyborczego

1 zdobywania przez partie głosów wyborczych. W dalszej perspektywie może stać się bardzo ważnym wyznacznikiem sposobu zachowania partii politycznej w przetargach gabinetowych. W systemach niedemokratycznych przestrzeń programowa zostaje wyznaczona z reguły przez jedną partię polityczną, a jeżeli nawet jest ich więcej, to i tak warunkiem ich istnienia pozostaje akceptacja oferty prezentowanej przez ugrupowanie hegemoniczne. W partiach totalitar-