0074

Systemy polityczne współczesnego świata

interesów partykularnych, które muszą podlegać ciągłemu procesowi przetargów i negocjacji, co oznacza, że mamy do czynienia ze zmienną „geometrią” priorytetów i siły politycznego wpływu. Klasycznym przykładem mogą być obie wielkie partie w Stanach Zjednoczonych (Demokraci i Republikanie), które można określić mianem struktur „skonfederowanych” interesów grupowych o celach wyborczych. Partie tego typu stosują tzw. strategie inkluzywne, znane również jako strategie typu catch-all. Proces artykulacji i agregacji interesów grupowych zostaje w tym przypadku podporządkowany jednemu zasadniczemu celowi, choć jego charakter może być różny w przypadku poszczególnych rodzajów czy też grup partii politycznych. Wspomniane wcześniej partie amerykańskie czy partie wyborcze Europy Zachodniej zdecydowały się na stosowanie tego typu strategii ze względów wyborczych, choć istotną rolę odegrał w obu wypadkach kontekst „regionalny”. W Stanach Zjednoczonych nie ukształtował się, tak jak w Europie Zachodniej, strukturalny model zachowań wyborczych, gdzie przynależność wyborcy do określonej grupy społecznej ma wpływ na sposób jego zachowania w sferze polityki. Fakt ten wiąże się również z tym, iż symboliczny (ideologiczny) typ apelu wyborczego nie odgrywał w partiach amerykańskich dużej roli. Związek wyborcy z partią przybrał formę tzw. identyfikacji psychologicznej (proces przejmowania przez kolejne generacje wyborców „rodzinnych” czy też „sąsiedzkich” tradycji politycznych - proces socjalizacji wyborcy), co oznacza m.in., że mamy do czynienia z indywidualną predyspozycją wyborcy pozwalającą mu identyfikować się z partią, choć sposób głosowania może niejednokrotnie odbiegać od domniemanego schematu lojalności. W efekcie partie polityczne starają się apelować do różnych grup społecznych, licząc na przechwycenie części głosów wyborczych. Ujawnia się w przypadku partii amerykańskich pewna „genetyczna” właściwo ść, a mianowicie to one kształtowały swoją klientelę wyborczą, wpływając na proces strukturyzacji zachowań amorficznego początkowo elektoratu. Natomiast w Europie Zachodniej proces przeobrażeń struktury społeczeństw (tzw. zmiany typu post-industrialnego) wymusił na partiach odejście od stosowania wąskiego grupowego apelu wyborczego na rzecz oferowania haseł o wymiarze ponadgrupowym.

Partie w „państwach Trzeciego Świata”, które uzyskały niepodległość po okresie zależności kolonialnej, stosowały również strategie inkluzywne, przede wszystkim w celu stworzenia spójnej tożsamości narodowej. Widoczne to było zwłaszcza w Afryce w latach 60. i znalazło swój wyraz m.in. w procesie centralizacji władzy w rękach jednej partii politycznej. Liderzy tych partii, często dysponujący charyzmatycznymi przymiotami, piastując po uzyskaniu niepodległości urząd prezydenta (np. Julius Nyerere w Tanzanii czy Kwame Nkrumah w Ghanie), stawiali sobie z reguły jeden

70