012 013

ROZDZIAŁ II

KSZTAŁTOWANIE SIĘ KIERUNKÓW BADAWCZYCH

Literatura—AdamieckiK. O nauce organizacji, Warszawa 1985; Andieskl S., Maxa Webera olśnienia i pomyłki. Warszawa 1992; Bednarski A. Zarys teorii organizacji i zarządzania. Toruń 1998: Ben-dix R. Max Weber-portret uczonego. Warszawa 1975; BittelLR, Krótki kurs zarządzania. Warszawa-londyn 1994; CoreyStR. 7 nawyków skutecznego działania. Warszawa 1996; Corey St.R. Zasady działania skutecznego przywódcy. Warszawa 1997: Druker PF. Praktyka zarządzania. Kraków 1994: G?hara W.. Między wiedzą a działaniem - przesłanki racjonalnego zarządzania. Warszawa 1993: Gwł-<rtini D.M.. Organizacja i zarządzanie. Warszawa 1973: Kleżun W., Podstawy organizacji i zarządzania. Warszawa 1980: Kleton W. Sprawne zarządzanie organizacją - zasady teorii i praktyki. Warszawa 1997: Kotarbiński T. Traktat o dobrej robocie. Wrocław 1965: Kumał y (red.). TWórcy naukowych podtt3worganliac|i. Warszawa 1972: Martyniak Z.. Prekursorzy nauki organizacji I zarządzania. Warszawa 1989. Orzechowski M. Polityka, władza, panowanie w teorii Maxa Webera. Warszawa 1984; Szrenlawskl /. Niewiadomski Z.. Zarządzanie gospodarką narodową. Lublin 1973: Zdyb M . Zarys historii myśli organizatorskie). Lublin 1987; Zieleniewski].. Organizacja i zarządzanie. Warszawa 1969.

Zainteresowanie jakością i funkcjonowaniem administracji, a przede wszystkim możliwością oparcia Je) działania na racjonalnych zasadach ma historię bardzo długą. Rozwój miast i zarządzanie sprawami dotyczącymi ich mieszkańców (np. obronność, porządek publiczny, budownictwo, zwalczanie chorób, podatki, handel), budowa egipskich piramid, chińskiego muru, działalność kościołów czy prowadzenie wojen itd. z pewnością wymagały tworzenia administracji potrafiącej zorganizować i kierować poczynaniami jednostek oraz grup ludzkich. W odległych czasach funkcje administracji nie były jednak przedmiotem szerszych zainteresowań naukowych, choć można udowodnić, źe np. niektóre wskazania Konfucjusza. Platona. Ksenofonta (m in. dotyczące specjalizacji i podziału pracy) czy MachlaveIlego mają określoną wartość dla tworzenia podstaw teoretycznych skutecznego działania. Stale poszukiwanie ogólnych zasad administrowania czy przekazywania określonych doświadczeń z pokolenia na pokolenie daje się dostrzec w całym okresie historycznej ewolucji społeczeństwa i państwa. Umiejętności współczesne są skumulowanym produktem rozwoju trwającego tysiąclecia.

Rozwój zadań państwa i Jego administracji w połowie drugiego tysiąclecia, ol-| brzyml wzrost Ilościowy urzędników, dostrzeganie przewagi Jakościowej pracy zawo-I dowych funkcjonariuszy nad działalnością amatorów, zalet centralizacji władzy itd.

stworzyły potrzebę naukowego przemyśleń la problemów organizacji. Prapoczątki nauki I administracji to przede wszystkim prace kameralistów (kamera - skarbiec królewski). często zwanych polłcystamł. którzy w swych badaniach l analizach zmierzają-

Kształtowanie się kierunków badawczych

cych do usprawnienia administracji wykorzystywali i łączyli różne dziedziny wiedzy (m.in. prawo, ekonomię, politykę), dając wartościowe informacje o poszczególnych działach administracji i metodach jej działania. W osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych badaniach kameralistów wyróżnić można trzy główne okresy: pierwszy, pod wpływem mcrkantylizmu. koncentrował się głównie na problematyce gospodarczej. drugi, związany z doktryną praw natury, analizował problemy interwencjonizmu państwowego oraz ochrony interesów bogatego mieszczaństwa, trzeci zaś nawiązywał do dogmatycznej koncepcji prawa ustrojowego.

CTffirofcsor Uniwersytetu Wiedeńskiego Lorenz von Stein (1815—1890). przez wielu autorów uważany za twórcę nauki administracji, omawiał różne działy działalności administracyjnej państwa, tworzył Interesujące uogólnienia odnoszące się do wszystkich działów i podkreślał wspólne metody działania właściwe dla całej administracji. Eklektyczny charakter dociekań, łączenie wątków prawnych, ekonomicznych. politycznych i filozoficznych, zbliżał badania do ujęć stosowanych przez ka-meralistówtfDorobek kameralistów jest wartościowy 1 interesujący, odegrał ważną rolę w tworzeniu podstaw nauki administracji, nie można go jednak uznać za w pełni naukowy, gdyż nie stworzył metodologii badawczej, precyzyjnych kryteriów oceny i czytelnie zakreślonego oraz usystematyzowanego przedmiotu badawczego.

Okres odgraniczania państwa od sfery jednostki, kładzenia nacisku wyłącznie na rolę prawa, specjalizacja w poszczególnych naukach społecznych zepchnęły chwilowo na dalszy plan problematykę nauki administracji. Rozwój obiektywnej sytuacji, a przede wszystkim sił wytwórczych w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej w XIX wieku, stworzył zapotrzebowanie na sprawną i skuteczną oraz dobrze zorganizowaną administrację, potrafiącą torować drogę postępowi technicznemu i społecznemu oraz bezpośrednio przyczyniać się do zwiększenia produkcji.

Rozwój społeczno-gospodarczy zaistniały w XIX wieku, koncentracja produkcji, kształtowanie się olbrzymich potęg przemysłowych (np. Krupp. Morgan USC. J.G. Far-ben) i postęp techniczny zrodziły silne zapotrzebowanie na sprawną administrację oraz dobrą organizację i harmonizację czynności pracujących zespołów, wzmagająca się konkurencja zaś zmuszała do obniżania kosztów i usprawniania produkcji, a także zwiększania wydajności pracy. Zauważalny rozdżwięk między rozwijającą się techniką 1 potrzebami szerokich rzesz ludności a niską kulturą organizacyjną spowodował wzrost zainteresowania problematyką organizacji. Pojawili się praktycy, głównie inżynierowie zajmujący kierownicze stanowiska w przemyśle, którzy opracowywali zasady organizacji pracy i. opierając się na doświadczeniach praktycznych, tworzyli nową. dostosowaną do aktualnych potrzeb teorię zarządzania. Wykorzystując dorobek różnych dziedzin wiedzy podkreślali rolę: warunków bytowych pracowników, prawidłowej organizacji stanowiska pracy, predyspozycji psychofizycznych i metod oddziaływania na podwładnych.

13