0130

Systemy polityczne współczesnego świata

(opcji). Niekiedy system wielopartyjny przybiera formę układu zwanego dwuipół-partyjnym - współcześnie ten typ systemu partyjnego występuje dość rzadko - którego mechanizm „maksymalizuje” relewantność partii małej, oczywiście jeżeli zostaną spełnione pewne warunki. Chodzi o to, by partia mała była usytuowana w przestrzeni pomiędzy dwoma dużymi ugrupowaniami, co oznacza gotowość przyjęcia - w zależności od aktualnej koniunktury politycznej - oferty programowej jednego Z nich. Generalnie centrowe usytuowanie w przestrzeni rywalizacji sprzyja podniesieniu relewantności partii małej, co wynika chociażby z faktu, że jej program, a przynajmniej pewna jego część, jest do zaakceptowania zarówno przez partie usytuowane od niej bardziej na lewo, jak i na prawo. W przypadku systemu dwuipół-partyjnego występować może w centrum tylko jedna partia mała, gdyż pojawienie się kolejnych zmienia mechanizm rywalizacji - np. w kierunku ujawnienia się rywalizacji dwublokowej (lewica - prawica). Wówczas to partie małe zachowują rełe-wantność, ale jej poziom znacznie spada (np. przypadek systemu niemieckiego po wyborach w 1998 r.). System dwuipółpartyjny ulega erozji również wtedy, gdy jedna z dwóch dużych partii zdobywa absolutną większość w parlamencie i samodzielnie tworzy gabinet.

Można przyjąć, że relewancja partii małych i jej poziom w ramach systemu partyjnego są ściśle związane z wystąpieniem pewnych zjawisk w mechanizmie systemu partyjnego. Po pierwsze, dużą rolę odgrywa, o czym już wspomnieliśmy, usytuowanie partii małej w przestrzeni rywalizacji. Partiom znajdującym się w centrum znacznie łatwiej jest nawiązać kontakt z pozostałymi ugrupowaniami, a to z racji chociażby bliskości programowej. Z kolei ugrupowania usytuowane na dalekiej lewicy albo prawicy podlegają z reguły „samomarginalizacji”, niekiedy dlatego, że oferują one skrajne programy polityczne, które odstraszają nawet najbliższych sąsiadów. Włączenie takiej partii do koalicji gabinetowej usztywnia politykę rządu, co wywołuje natychmiastowy efekt w postaci podniesienia poziomu polaryzacji systemu partyjnego jako całości. Dla dużych partii lewicowych czy prawicowych może się to okazać bardzo niewygodne ze względów wyborczych. Usytuowanie w centrum czy też w „środku” systemu partyjnego (zob. na ten temat w dalszej części rozdziału) może sprzyjać podniesieniu poziomu relewantności partii małych, a jest to wynikiem obserwowanej w państwach demokratycznych tendencji do koncentracji systemu partyjnego, powiązanej z dośrodkową rywalizacją polityczną (ruch ku centrum) i łagodzeniem różnic programowo-ideologicznych pomiędzy partiami. Proces ten należy oczywiście rozpatrywać w kategorii zmniejszania się dystansu programowego między partiami, reprezentującymi strony w konfliktach politycznych.

126