0194

Systemy polityczne współczesnego świata

Model „skandynawski” w jednym przynajmniej przypomina układ „śródziemnomorski": rywalizacja ma zdecydowanie dwublokowy charakter. Występuje obóz partii lewicowych, zdominowany z reguły przez duże partie socjaldemokratyczne, oraz obóz zwany „niesocjałistycznym”, zdecydowanie bardziej sfragmentaryzowany niż ten pierwszy, z bardzo wyraźnie zaznaczoną silną pozycją przetargową partii konserwatywnych. Jednak w odróżnieniu od modelu „śródziemnomorskiego” w układzie tym nie występuje niezagospodarowane centrum, ale są tam obecne małe partie centrowe o tożsamości liberalnej (łibertariarnej). Oba dominujące bloki nie przechwyciły partii centrowych, traktując je jako ewentualnych koalicjantów i sprzymierzeńców. W konsekwencji w modelu „skandynawskim” występuje bardzo umiarkowany poziom polaryzacji, gdyż główne ugrupowania obu bloków starają się zbliżyć ku centrum, poszukując tam partii dopełniających. Zasadą stał się więc styl rywalizacji dośrodkowej. O jego charakterze decyduje również dominacja podziału socjoekomicznego, który, jak już wcześniej sugerowaliśmy, jest odpowiedzialny za powstanie układu dwubiegunowego. Występowanie zaś dodatkowych linii konfliktu (znacznie słabszych niż ten pierwszy), np. centrum - peryferie, aksjologicznego czy postmaterialnego, prawdopodobnie wywołuje efekt w postaci zachowania wielopar-tyjnego formatu systemu partyjnego z dość znaczącym politycznie centrum. Świadczy o tym chociażby wartość indeksu efektywnej liczby partii politycznych, charakterystyczna raczej dla układów wielopartyjnych. W Danii jest ona najwyższa i oscyluje wokół poziomu 5,0, obniżając się w pozostałych krajach skandynawskich (oscyluje między 3,4 a 3,7). Model ten występuje oczywiście w państwach skandynawskich, z wyjątkiem Finlandii - choć, jak już nadmieniliśmy , niewykluczone jest jego ujawnienie się we Włoszech.

Schemat przedstawiony powyżej ulega jednak pewnym modyfikacjom w poszczególnych narodowych systemach partyjnych. Zdecydowanie bardziej skoncentrowane systemy partyjne występują w Islandii, Norwegii i Szwecji, z wyraźną tendencją do kreowania zjawiska partii dominującej. W przypadku tego pierwszego kraju status ten ma konserwatywna Partia Niepodległości (Sf), zaś w dwóch pozostałych - partie socjaldemokratyczni (odpowiednio Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Pracy -SAP oraz Norweska Partia Pracy - DNA). SAP do 1976 r. miała status partii predo-minującej, sprawując nieprzerwanie władzę od 1932 r. Jednak nawet po 1976 r. ta dominacja socjaldemokratów w dalszym ciągu istnieje, co wywołuje efekt niskiego poziomu rywalizacyjności w ramach systemu partyjnego. Oczywiście zdarzają się koalicje gabinetowe „niesocjalistyczne”, jednak, jak na razie, są to przypadki odosobnione (np. wiatach 1991-1994). System partyjny Szwecji - spośród wszystkich

190