0279

Władza wykonawcza

np. Indii, Sri Lanki, Filipin czy Indonezji). W tym kontekście warto odnotować, że już drugi raz z rzędu prezydentem Irlandii została w 1997 r. kobieta (Mary McAle-ese z Fiama Fail), pokonując w drugiej turze również przedstawicielkę płci pięknej (Mary Banotti z Fine Gael). Od 6 lutego 2000 r. również prezydentem Finlandii jest kobieta (Tarja Halonen), która w drugiej turze wyborów prezydenckich zwyciężyła byłego premiera kraju - przedstawiciela Partii Centrum Esko Aho.

Zróżnicowana jest też długość kadencji prezydenta. Na 7 lat wybierani są prezydenci Francji (we wrześniu 2000 r. odbyło się referendum nad propozycją skrócenia kadencji do 5 lat), Włoch, Irlandii i Turcji; na 6 lat - Austrii, Finlandii, Filipin, Tajwanu, Singapuru, Sri Lanki, Meksyku, Panamy i Chile. Kadencję pięcioletnią spotykamy m.in. w RFN, Grecji, Portugalii, Gwatemali (do 1994 r.), Hondurasie, Nikaragui, Paragwaju, Peru, Urugwaju, Wenezueli, Izraelu, Indonezji, Korei Południowej, RPA, Botswanie, Mauritiusie, Polsce, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, Litwie, Słowacji, Słowenii i Ukrainie. Na czteroletnią kadencję wybierani są prezydenci USA, Argentyny, Boliwii, Brazylii, Kostaryki, Dominikany, Ekwadoru, Islandii, Jugosławii (choć nie Serbii), Rumunii, Łotwy i Rosji. Natomiast jeden rok trwają pełnomocnictwa prezydenta (szefa rządu) Szwajcarii.

Istotnym elementem trybu powoływania prezydentów jest też to, czy mogą ubiegać się oni o ponowny wybór, czy też nie. Żadnych ograniczeń w tej mierze nie ustanawiają np. konstytucje Francji, Włoch, Islandii Austrii czy Indii, gdzie dopuszcza się wielokrotną reelekcję tej samej osoby. Najbardziej rozpowszechnione jest rozwiązanie polegające na umożliwieniu sprawowania władzy przez dwie kadencje. Zyskało ono postać poprawki konstytucyjnej w USA po śmierci F. D. Roosevelta, który był wybrany na urząd prezydenta czterokrotnie (prawda, że w wyjątkowych - bo wojennych - okolicznościach). Jedną reelekcję dopuszcza się również w Finlandii, Grecji, RFN, Portugalii, Argentynie, Peru, Izraelu, RPA oraz w krajach Europy Wschodniej (z wyjątkiem Jugosławii). Całkowity zakaz reelekcji obowiązuje m.in. w Turcji, na Filipinach, w Jugosławii, Chile, Kolumbii, Ekwadorze, Salwadorze, Hondurasie i Meksyku. Niektóre kraje umożliwiają reelekcję, ale nie bezpośrednią. Należą do nich Boliwia, Brazylia, Kostaryka i Nikaragua.

Wymogi formalne dotyczące kandydowania są niekiedy zmieniane po to, by umożliwić wybór konkretnej osoby. Jest to swoista zmiana reguł w trakcie gry, co powoduje liczne zarzuty o łamanie zasad demokracji. Kilka takich sytuacji zdarzyło się w 2000 r. Tak np. następnego dnia po śmierci prezydenta Syrii Hafeza Asada obniżono wymagany wiek kandydata na to stanowisko z 40 do 34 lat, aby umożliwić wybór jego syna Baszara. W styczniu 2000 r. Centralna Komisja Wyborcza Peru uznała, że

275