0288

298    11. Władza sądownicza

11.7. Ochrona wolności obywatelskich

sobą

Na-

Jako ostatnią, stricte polityczną, płaszczyznę działania władzy sądowniczej należy wymienić ochronę wolności obywatelskich przed nadużyciami ze strony państwa. Aktywność sądów w zakresie ochrony obywatela przed mogącymi gor w jego interesy działaniami władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz - co nal: szczególnie podkreślić - samej władzy sądowniczej, stanowi wyraz przyjęcia jc nej z koronnych zasad demokracji, jaką jest zasada rządów prawa (demokratycznego państwa prawnego). Organy państwa mogą działać jedynie na podstawie i¹ ramach przepisów prawa, ustanowionego przez władze wybrane w rywalizacyj-nych, wolnych i bezstronnych wyborach. Prawo ma respektować określone wartości i standardy (materialne i proceduralne) wyznaczone w konstytucji, zwłaszcza zaś zapewniać równe traktowanie obywateli oraz bezstronny proces¹. Działalność funkcjonariuszy publicznych (w tym także i sędziów) podlega permanentnej kontroli niezawisłego sądu, a stwierdzenie złamania prawa powinno pociągać za sc konsekwencje natury prawnej, jak i moralnej (wieńczyć karierę osób dopi czających się takich czynów). Ta ostatnia okoliczność wykracza bez wątpię poza tradycyjne, formalistyczne ujęcie zasady rządów prawa koncentrujące uwagę na standardach tworzenia i stosowania prawa przez organy państwa, kazuje jednak zwrócić uwagę na to, że stan faktyczny, który można określić : nem demokratycznego państwa prawnego, tworzy nie tylko jakość norm pra nych ale i typ kultury prawnej i politycznej. Jest to szczególnie ważne w „nied^ rzałych” demokracjach, w których wymagania wobec elit politycznych są stos kowo niskie, poziom korupcji jest znaczny, a przejrzystość rządzenia - ograni na. W tych zjawiskach dostrzega się słusznie główną przeszkodę na drodze konsolidacji demokracji w postkomunistycznej Europie².

Ochrona wolności i praw obywatelskich stanowi jedno z najistotniejs kryteriów postępu na drodze demokratyzacji w tych krajach, w których p dłuższy czas były one łamane. Nic też dziwnego, że kwestia ta jest systematyc monitorowana przez rządowe i pozarządowe organizacje międzynarodowe. W* podkreślić, że - w ich opinii - większość europejskich krajów postkomunisty nych stosunkowo szybko dołączyła do grona państw w pełni respektujących biste i polityczne wolności jednostek. Według danych Freedom House, do krajów w pełni respektujących wolności polityczne i osobiste należały w 2005 wszystkie państwa Europy Zachodniej oraz Bułgaria, Chorwacja, Czechy, nia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Serbia i Czarnogóra, Słowacja, Slow i Węgry. Grupę krajów częściowo przestrzegających wolności osobistych i tycznych tworzyły Albania, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Mołdawia i ina, natomiast do państw nie respektujących tych wolności zaliczono Biał i Rosję³.

1

   Zob. L. Diamond, op.cit., s. 213.

2

   Zob. R. Rosę, A Dwerglng Europę, „Journal of Dcmocracy" 2001, t. 12, nr 1. s. 941105. Por T. Carothers, The End of the Transltion Paradigm, „Journal of Democracy" 2002, t. 13. nr 1, s. 10-

3

   Wyniki corocznych rankingów można znaleźć na stronie internetowej Freedom House (wv edomhouse. org).