0282

292    11. Władza sądownicza

wości wyrażenia opinii o prawnej kwalifikacji czynów funkcjonariuszy publi nych. Jak jednak pokazały doświadczenia litewskie, udział ten może przesąi

0    ostatecznym wyniku postępowania.

Przypomnijmy w tym miejscu, że pod koniec 2003 r. parlament litews wszczął postępowanie w sprawie usunięcia prezydenta R. Paksasa z urzędu, kuł 86 ust. 2 konstytucji Litwy przewiduje możność zastosowania trybu impea ment w razie poważnego naruszenia konstytucji, złamania przysięgi oraz pełnienia poważnego przestępstwa. Początkowo, komisja śledcza powołana pr Seimas postanowią postawić prezydentowi sześć zarzutów, obejmujących m.in. tajne związki z rosyjskimi służbami specjalnymi i ze środowiskami przestępczymi. W toku procedury dwa razy wypowiedział się Sąd Konstytucyjny, stwierdzając ostatecznie, że prezydent trzykrotnie naruszył konstytucję i przysięgę prezydencką: przyznając obywatelstwo litewskie rosyjskiemu biznesmenowi w zamian na fundusze na kampanię wyborczą, przekazując mu informacje o toczącym się przeciwko niemu śledztwie oraz dokonując nieuprawnionej ingerencji w proces prywatyzacji. Orzeczenie sądu, nie potwierdzające w pełni zarzutów stawianych przez komisję parlamentarną, stało się podstawą decyzji parlamentu o odsunięciu R. Paksasa od władzy, co nastąpiło 6.04.2004 r. (wymagana większość głosów wynosiła 85: za uznaniem dwóch pierwszych zarzutów opowiedziało się 86 posłów, za uznaniem trzeciego - 89). Tym samym stał się on pierwszym, prezydentem w Europie Środkowej i Wschodniej, który został pozbawiony swego stanowiska w wyniku procedury impeachment. Dodajmy jednak - bo to ważne - że w postępowaniu tym uczestniczył nie tylko parlament, wyrażający polityczny punkt widzenia (obejmujący także naturalną dla opozycji chęć pozbycia się rywala) ale również niezawisły sąd, którego decyzje, zdaniem wiciu komentatorów, przesądziły o wyniku głosowania w parlamencie¹.

Inny wariant odpowiedzialności władzy wykonawczej za naruszenie prawa odnajdziemy w tych krajach, które wzorują się na doświadczeniach niemieckich

1    włoskich: w Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Słowacji, Słowenii i na Węgrzech. W wymienionych państwach, oskarżenie pod adresem prezydenta i - ewentualnie - członków rządu wnosi parlament (w Czechach - izba wyższa - Senat), organem orzekającym jest natomiast sąd konstytucyjny, koncentrujący w swych rękach wszystkie możliwości egzekwowania „odpowiedzialności poziomej”. Do rzadkości należą natomiast sytuacje, w których funkcję organu rozstrzygającego o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych powierza się sądom powszechnym. Wariant taki spotkamy w Estonii (postawienie prezydenta lub ministra w stan oskarżenia przed sądem powszechnym wymaga wniosku Kanclerza Sprawiedliwości oraz zgody większości członków parlamentu) oraz na Łotwie (konieczna jest do tego decyzja parlamentu podjęta kwalifikowaną większością głosów. We wszyst-

1

O procedurze usunięcia prezydenta Litwy z urzędu, zob. szerzej D. Górecki, R. Matonls, Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta Republiki Litewskiej Rolandasa Paksasa, „Przegląd Sejmowy” 2004, t. XII, nr 4. s. 41-54. W sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta R. Paksasa, Sąd Konstytucyjny wypowiadał się dwukrotnie - 30.12.2003, odnosząc się do kwestii legalności dekretu o nadaniu obywatelstwa litewskiego J. Borysowowi, oraz 31.03.2004 r., odnosząc się do pozostałych zarzutów. W tej samej uchwale Sąd Konstytucyjny sprecyzował uprawnienia władzy sądowniczej i parlamentu w ramach procedury impeachment (ibidem, s. 49).