0286

296

11. Władza sądownicza

kampanii wyborczej (najczęściej chodzi tu o podawanie nieprawdziwych informacji) mają sądy powszechne, prowadzące takie sprawy w trybie przyspieszonym, tak aby rozstrzygnięcie sądowe miało wpływ na przebieg dalszej rywalizacji (przewiduje to. m. in. polska ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu z 2001 r.). Odwołania od decyzji komisji wyborczych odmawiających rejestracji kandydatów (może być to efektywna droga do zwalczania opozycji, co pokazują choćby doświadczenia rosyjskie) leża w gestii sądów powszechnych (w przypadku Rosji jesi to Sąd Najwyższy). Kontrola ważności wyborów może być przyznana Trybunałom Konstytucyjnemu (art. 149 ust. 7 konstytucji Bułgarii, art. 125 konstytucji Ci wacji, art. 87 ust. 1 pkt e konstytucji Czech, art. 129 ust. 2 konstytucji Siov lub Sądowi Najwyższemu (art. 101 konstytucji Polski).

W niektórych krajach pokomunistycznych, do walki o władzę wykorzyst się instytucję referendum. Jako pierwszy zastosował takie rozwiązanie prezyde Rosji B. Jelcyn, który w kwietniu 1993 r., w obliczu narastającego konfliktu z j lamentem, zdecydował się zwrócić do wyborców z pytaniem o to, czy aprobują < politykę prezydenta, czy wyrażają mu swoje zaufanie i, czy opowiadają się przedterminowymi wyborami prezydenckimi bądź parlamentarnymi. O forr nej stronie referendum (treści pytań i wymogach ważności) decydował Sąd Kc stytucyjny. Z kolei na Ukrainie w 2000 r., Sąd Konstytucyjny uznał dwa py za pomocą których prezydent L. Kuczma zamierzał osłabić pozycję parlament za niekonstytucyjne, uniemożliwiając mu tym samym osiągnięcie pozycji zbliżonej do tej, jaką ma prezydent Rosji. Z drugiej strony, pod koniec 2003 r. ten sa Sąd Konstytucyjny orzekł, że L. Kuczma może startować po raz trzeci w wyborach prezydenckich, przewidzianych na 2004 r., co wzbudziło protesty opozycji. O ile pierwsze ze wspomnianych orzeczeń osłabiło pozycję prezydenta w przetargach politycznych, o tyle drugie wyraźnie ją wzmocniło. By zapobiec znanym z przeszłości sytuacjom nadużywania referendum w walce politycznej, nowelizacją kot stytucji Słowacji, dokonaną w 2001 r. wprowadzono zasadę, że Sąd Konstytucyjny z urzędu orzeka o zgodności z konstytucją pytań stanowiących przedmiot referendum.

11.6. Kontrola nad działalnością partii politycznych

•\

Z kwestią kreowania władzy w reżimie demokratycznym jest związana również kontrola procesu formowania i funkcjonowania partii politycznych, występujących w roli głównego podmiotu rywalizacji wyborczej. W przeciwieństwie do państw autorytarnych, w których zakładanie partii politycznych jest bądź zabronione, bądź istotnie utrudnione, demokracje charakteryzują się przyjęciem rejestracyjnego trybu ich tworzenia i działania. Polega on na tym, że podstawą legalizacji jes spełnienie przez partię wymogów wskazanych w ustawie, zaś decyzja organu państwowego, który dokonuje wpisu do rejestru ma jedynie charakter formalny i jest podejmowana na podstawie stwierdzenia, że wymogi te zostały spełnione. Najczęściej jest to złożenie wymaganej liczby podpisów, przedstawienie personaliów i adresów członków władz partii oraz dostarczenie statutu lub/i programu. Sądy powszechne mogą być uprawnione do odmowy rejestracji, z uwagi na uchybienia formalne. Sądy konstytucyjne - choć nie we wszystkich państwach - są na-