Systemy polityczne współczesnego świata
bowiem wbudowane mechanizmy pozwalające na rozwiązanie sytuacji, która grozi konfliktem między legislatywą i egzekutywą, a w rezultacie paraliżem obu władz. Zaliczyć do nich możemy: niepowolywanie gabinetu, który na starcie nie posiada poparcia większości parlamentarnej (odmowa uchwalenia wotum zaufania), odwołanie gabinetu, który zaufanie utracił, przyspieszenie wyborów, które mogą przynieść bardziej klarowny rezultat polityczny, czy też powołanie apartyjnego gabinetu ekspertów (caretaker government). Rozwiązań takich nie odnajdziemy w drugim typie reżimu politycznego, który stanowi prezydencjalizm, uznawany z tego właśnie powodu za bardziej sztywny i mniej skłonny do stawienia czoła sytuacjom konfliktowym.
3. Prezydencjalizm i semiprezydencjalizm
Przeciwieństwem parlamentaryzmu jest reżim prezydencki, występujący wyłącznie w krajach, które przybrały postać republikańską. Zdaniem A. Lijpharta i G. Sar-toriego, opisują go trzy cechy: wybór głowy państwa w drodze wyborów powszechnych, konstytucyjne umocowanie jej władzy na określony okres (bez możliwości jego skrócenia przez parlament) oraz jednoosobowość egzekutywy. S. Mainwaring i M. Shugart sprowadzają prezydencjalizm do wyborów szefa egzekutywy i ustalonego z góry czasu trwania jego pełnomocnictw. S. Gebethner uważa natomiast, że sposób powoływania prezydenta nie ma decydującego znaczenia (powszechne wybory prezydenckie napotykamy w klasycznych reżimach parlamentarnych - np. w Irlandii, Grecji czy Austrii). Jego zdaniem najistotniejsze jest to, że prezydent jest wyposażony w „efektywne instrumenty sprawowania władzy wykonawczej”, a równocześnie nie ponosi za swe działania polityczne odpowiedzialności przed parlamentem (jedyną formą odpowiedzialności są wybory). Jeszcze inaczej definiuje prezydencjalizm J. Linz. W myśl koncepcji tego autora reżim określany tym mianem charakteryzuje się istnieniem dualistycznej demokratycznej legitymacji władzy (posiada ją zarówno parlament, jak i prezydent) oraz określonym z góry czasem trwania pełnomocnictw władzy wykonawczej. Niezależnie od rozbieżności definicyjnych, większość badaczy uznaje, że od parlamentaryzmu różni się prezydencjalizm jednoczło-nowością władzy wykonawczej (prezydent pełni funkcje zarówno głowy państwa, jak i szefa rządu) oraz brakiem politycznej odpowiedzialności egzekutywy przed legislatywą.
W klasycznej postaci występuje prezydencjalizm w USA, gdzie najpełniej zastosowana została koncepcja podziału władzy Monteskiusza (dodajmy od razu, że jest
320