03 6

Z drogiej strony Ciarkę stwierdził, że ludzie nie wydają się planować zbyt daleko, choć mogą się nastawiać na określone cele, na przykład skłonienie kogoś do wyrażenia na coś zgody lub zakończenie zajęć we właściwym czasie. Jakie są reguły sekwencji dotyczące werbalnych wypowiedzi? Prawdopodobnie obejmują następujące:

1)    wypowiedź A powinna respondować z wypowiedzią B lub C, bez zbytniej zwłoki lub przerwy;

2)    reakcja B powinna dotyczyć tego samego przedmiotu, jeśli nie wyjaśni powodu zmiany;

3)    B powinien funkcjonować w obrębie tego samego epizodu, np. wywiadu, uprzejmej konwersacji, psychoterapii; ewentualnie powinien prze negocjować zmianę epizodu;

4)    ludzie nie powinni się nagle zjawiać lub znikać, czy zaczynać nowej działalności bez odpowiednich rytuałów powitań lub pożegnań.

Jeżeli 3. zasada została złamana, wówczas pojawia się taka konwersacja:

A: Czy możemy już przejść do punktu 7. naszego porządku obrad? B: A słyszeliście ten dowcip o japońskim rabinie?

C: Problem polega na tym, źc ciągle coś mnie ciągnie, by zgwałcić siostrę.

Każda z powyższych wypowiedzi należy do innego kontekstu społecznego.

Sekwencje dwustopniowe. Są to sekwencje najprostsze. W ramach tzw. łańcucha Markova możemy ustalić prawdopodobieństwo, z jakim jeden rodzaj działania prowadzi do innego. Podstawowy układ został pokazany w tabeli 3.1. Wynika z niej, że jeżeli A podejmuje działanie typu 1, to

Tabela 3.1 Przykład reaktywnego łańcucha Markova, obejmującego trzy kategorie

kolejne działania B

	1	2	3
1	15	75	10
ostatnie działania A 2	20	15	65
3	70	15	15

w 15 procentach B zareaguje typem 1, w 75 procentach typem 2, w 10 procentach za ś typem 3. Jest to sekwencja „reaktywna”,'pokazująca, w jaki sposób działanie jednej osoby wywołuje działanie innej.¹ Konieczne jest także rozważenie sekwencji „proaktywnej”, gdzie działanie A prowadzi do innego działania A: przykładem jest nauczyciel, który komentuje odpowiedź dziecka, a następnie zadaje inne pytanie. •• *9^V*    :

.v

! /i

.' -.r.riiyj •. .V

¹    *i

Niektóre z tych dwustopniowych sekwencji są czymś więcej niż prawdopodobieństwami. Sekwencja pytanic-odpowiedi jest. podstawowym budulcem konwersacji. Druga wypowiedź jest ściśle, związana z pierwszą, jej znaczenie zaś jest niekompletne bez wiedzy o tym,, co zawierała pierwsza wypowiedź. Na przykład, „około 90 mil" _;w ogóle nie przenosi informacji, jeśli nie wiemy, że była to odpowiedź na zadane pytanie. Pierwsza wypowiedź z pary posiada pewną silę przymuszającą do „kształtowania” odpowiadającej jej odpowiedzi. Często pytaniej prowadzi do bezpośredniej i adekwatnej odpowiedzi, choć nie jest to jedyna możliwość. Odpowiedź może dotyczyć innego pytania, co skutkuje często procedurą wtrącania, jak w poniższym przykładzie:

A: Przyjdziesz wieczorem?

[B: Mogę zabrać ze sobą mego gościa? [A: Oczywiście.

B: Przyjdę.

Pytanie może być otwarte lub zamknięte. Na pytania otwarte , uzyskuje się zwykle dość długie odpowiedzi, szczególnie jeśli wysyła się także niewerbalne zachęty.

Są także inne rodzaje „sąsiadujących par”, obejmujące uleganie prośbie (bądź jej odrzucenie), wczwanie-odpowiedź, oferta-akccptacja Gub odmowa), podziękowania-ich przyjęcie, przywitania i pożegnania, odwzajemnianie uwag dotyczących samoujawnienia i odwzajemnianie uwag świadczących o przyjaźni Gub wrogości).

Inne podejście do reguł kierujących konwersacją prezentuje Grice (1975), który zaproponował swą „regułę współpracy": na etapie, na którym toczy się konwersacja, przyczyniaj się do niej w takim stopniu, w jakim jest to konieczne ze względu na przyjęty cel lub kierunek wymiany zdań, w którą jesteś zaangażowany. Dodaje do tego kilka bardziej szczegółowych maksym: nie dostarczaj ani więcej, ani mniej informacji niż to potrzebne, bądź adekwatny, mów prawdę i bądź zrozumiały. Istnieje

mw

77