0014 2

Pawłów Thomdike

V\6tson    Skinner

o badaniach ludzi i zastosowaniach wyników w problematyce uczenia się i terapii). Na przedstawionej powyżej mapie powiązań te elementy, które mają stanowić podstawę porównywania ze względu na podobieństwa i różnice, zostały ze sobą powiązane. Analiza różnic opiera się głównie na pojęciu możliwości wyboru i zachowań dowolnych. Warto też przytoczyć te prace krytyczne, które stawiają podobne zarzuty obu teoriom warunkowania (np. zarzut redukcjonizmu). W pozostałych pracach krytykuje się głównie warunkowanie instrumentalne (np. rolę wglądu w procesie uczenia się, twórczości oraz w wyjaśnianiu procesu uczenia się języka).

W jakim zakresie badania nad zwierzętami przyczyniły się do zrozumienia zachowań ludzi? (1984)

Pytania otwarte, takie jak to, wymagają dokładnego przemyślenia, aby udzielona odpowiedź nie stała się chaotyczna. Należy zatem narzucić sobie wyraźną strukturę wypowiedzi. Psychologia porównawcza dostarcza wielu ciekawych informacji pozwalających lepiej rozumieć różne aspekty ludzkiego zachowania, lecz — rzecz oczywista — nie wszystkich. Taki sposób rozumowania jest formą redukcjonizmu i należy o tym krótko wspomnieć. Warto też nawiązać w tym momencie do różnych konkurencyjnych koncepcji człowieka, które albo traktują człowieka jako — w gruncie rzeczy — organizm zwierzęcy (np. behawio-ryzm), albo zupełnie przeciwnie (np. psychologia humanistyczna).

PRZYKŁADY

okresy krytyczne i okresy podatności, Harlow

Bowlby

BADANIA NAD ZWIERZĘTAMI

kowywanie pozbawianie kontaktu z matką

warunkowanie klasyczne i instrumentalne

zachowania

społeczne

zastosowanie teorii uczenia się, np. do nauczania i terapii

terytorium

zaloty

organizacja

społeczna

motywacja M    przyciąganie

y    facylitacja

społeczna

redukcjonizm i socjobiologla

Jednym ze sposobów ustrukturowania odpowiedzi jest odwołanie się do tych obszarów psychologii, w których wykorzystywano badania nad zwierzętami w celu wyjaśnienia zachowania ludzi. Oprócz zagadnień przedstawionych na mapie powiązań można jeszcze uwzględnić problematykę fizjologii, percepcji lub uczenia się języka. Nie wystarczy dokonać oceny listy badań czy ich rezultatów; trzeba wyraźnie pokazać, w jaki sposób badania te pomogły nam zrozumieć zachowanie ludzi. Warto też podzielić omawiane badania na dwie klasy: badania, których wyniki dawały się wprost przenosić na zachowanie ludzi (np. na poziomie fizjologii), i badania, których wyniki można wyjaśnić w terminach pojęć humanistycznych (np. psychologii społecznej, teorii konstruktów osobistych Kelly’cgo, teorii indywiduacji Junga czy etapów rozwojowych Eriksona). W podsumowaniu można wspomnieć o socjobiologii, która wyjaśnia altruizm — jeden z najbardziej ludzkich wymiarów zachowania — w kategoriach podstawowych cegiełek budujących życie, czyli genów. Na koniec warto dokonać oceny, na ile pomocne okazały się tu badania nad zwierzętami.

Zastanów się, czy sen i marzenia senne są konieczne (1983)

Istota tematu tej pracy mieści się w tym, co oznacza słowo „konieczne". Czy istnieją takie dane, które pozwalałyby przypuszczać, że ludzie mogą przetrwać bez snu i marzeń sennych? Wychodząc od analizy pojęcia świadomości, można przejść do wyjaśnienia, co to jest sen i marzenia senne. Charakterystyczne dla snu jest obniżenie świadomej gotowości. W fazie marzeń sennych gotowość ta ma charakter wewnętrznego, subiektywnego doświadczenia. Jeżeli zatrzymamy się jedynie na problemach fizjologicznych lub poświęcimy ją marzeniom sennym perse, grozi nam możliwość odejścia od tematu.

Zarówno sen, jak i marzenia senne są aspektami świadomości. Badania elektroencefalograficzne (EEG) w trakcie snu pozwoliły na stwierdzenie, że w czasie snu angażowane są różne poziomy świadomości.

31