10938890�949170675033831737241 o

114 Zofia Agnieszka Kłakówna

spiralności programu To lubię! Oznacza zaś, że nic, co wcześniej zostało zrobione, nie jest traktowane jako problem osobny, wyizolowany i odcięty ' od reszty refleksji ani — tym bardziej — zamknięty. Odwrotnie, pojawiają się raczej problemy „wieczne powrotniki”. Dzięki temu może narastać i być J porządkowana również wiedza dziecka o różnych sposobach mówienia o świe-cie i kulturze, choć nie wyznaczają i nie strukturyżują jej wprost pojęcia : nadchodzące niejako z zewnątrz dziecięcego ,ja”, więc te z zakresu teorii składowych dyscyplin polonistycznych. Dla przykładu: w szóstej klasie ca- H łość budowana jest ze względu na figurę homo viator, zaś w siódmej —ze względu na pojęcie świata jako teatru, w ósmej — w funkcji figury organizującej refleksję o świecie pojawi się pojęcie labiryntu. Z tego już widać, jak materiał z kolejnych klas kontaktuje się ze sobą. Tak jest, najogólniej mówiąc, „między podręcznikami”, choć istnieją także inne ciągi „między-podręcznikowych” kontekstów, na przykład właśnie — teoretyczne. Ich obecność, podporządkowana możliwościom poznającego ,ja”, jest do zaobserwowania poprzez korespondujące ze sobą takie choćby tytuły rozdziałów z książek do poszczególnych klas: Pułapld wyobraźni... pułapki rzeczywistości (kl. IV), Prawda światów zmyślonych (kl. V), Kiedy codzienność staje się światem przedstawionym i Zmyślenie na służbie u prawdy (kl. VI), Kiedy historia zamienia się w legendę (kl. VII). Jest oczywiste, że każdy z tych tytułów zapowiada wolę kształcenia pojęcia fikcji literackiej. Wskazywane tu rozwiązanie obejmuje też kwestię stale, w różnych wariantach powracającej tematyki, ważnych motywów, symboliki kulturowej, gatunków i rodzajów zarówno literackich, jak realizowanych w innych niż słowo tworzywach. Można mianowicie odkrywać, na przykład, prowadzone poprzez kolejne podręczniki ciągi tekstów operujących symboliką dłoni, wody, ognia, ogrodu i innych,'⁶ można grupować ciągi wyobrażeń alegorycznych, można systematycznie pogłębiać pojęcie metafory,¹⁷ rozwijać pojęcie bohatera, narracji, czasu, przestrzeni, obrazu itd. Dla uwypuklenia referowanej kwestii warto sprawdzić choćby, jak kształtowane jest pojęcie dramatu,¹⁸ bo tradycja metodyczna z tego zakresu w odniesieniu do szkoły podstawowej nie odznacza się specjalnym bogactwem i stosuje z reguły po prostu werbalizm. To lubię!

¹⁶ Por. artykuły z „Ojczyzny-Polszczyzny” 1996, nr 3.

^,7Zob. artykuł Poetyka stosowana w „To lubię!". „Nowa Polszczyzna” 1997, nr 2.;.

¹⁸ Szczegółowe uwagi na ten temat zob. w artykule Pojęcie teatru w „To lubię". „Nowa Polszczyzna” 1997, nr 3.

a

dba zaś przede wszystkim o dostarczenie wielu stosownych egzemplifikacji tekstowych. Materiał układa się tu następująco: w kl. IV —jasełka i teatrzyk typu podwórkowego eksponujący możliwości klowna, w kl. V — głównie scenki z Teatrzyku „Zielona Gęś”, w kl. VI — M. Wojtyszki Bambuko, czyli skandal w krainie gier oraz K. Miłobędzkiej Commedia della lingua, w VII _fragmenty Romea i Julii, II części Dziadów, Balladyny, Nocy listopadowej, ^w VIII — Zemsta, fragmenty Domu na granicy Mrożka, Historii (Operetki) Gombrowicza, ale też tragedia starożytna.

Podobnie rzecz się ma w obrębie poszczególnych książek, gdy chodzi o konteksty „wewnątrzpodręcznikowe”. Wszystkie teksty służą tu mianowicie, jak było już podkreślane, zaproponowaniu pewnej całościowej perspektywy oglądu świata. Wizje te daje się odczytywać właśnie poprzez tytuły rozdziałów i sekwencji, które sygnalizują wzajemną kontek-stualną zależność. Ich zestawienie tworzy zaś każdorazowo nowy tekst — wykładnię spójności wpisanego w daną książkę spojrzenia — i potwierdza, że nic nie funkcjonuje w podręczniku w izolacji, lecz włączone jest w jakiś system myślenia. Aby się o tym przekonać, wystarczy czytać specjalnie graficznie wyróżniane hasła ze spisów treści. W podręczniku do siódmej klasy łączą się one na przykład w taką oto całość: „Świat jest teatr em, aktorami ludzie” (Na co dzień i od święta / Z naturą w tle / Tylko na chwilą), Ży c i e wyznacza role (Kształtują się wzorce / Starzeje się kostium / Heros zawsze potrzebny), Na scenie dziejów (Któż by słyszał o Troi, gdyby nie Homer / Kiedy historia zamienia się w legendę), „Przez stulecia po Kainie...", O cala ć może tw órcz ość... (Tworzyć! Tworzyć? Tworzyć... /Świadectwa /Miejsce na Parnasie)...i „miłość wariatka ta sama” (Pochwała miłości / Magia odwiecznego tematu / Prawda uczuć kochanków z Werony /1 nie tylko z Werony).

Pojęcie kontekstu w omawianych książkach funkcjonuje jednak przede wszystkim ze względu na relacje „między tekstami” umieszczanymi w swoim bezpośrednim lub bliskim sąsiedztwie, a więc gdy brane jest pod uwagę skupienie materiałów w obrębie sekwencji lub najwyżej jednego tylko rozdziału. Relacje takie projektowane są celowo, różnorodnie i zakładają różne poziomy zależności i refleksji. Z ich odkrywania rodzi się rzeczywiste rozumienie zjawisk. Przedstawię zasadnicze warianty stosowanych w tym zakresie układów kontekstualnych.

Bywa więc tak, że niezależne wobec siebie teksty, z których każdy może być analizowany oddzielnie i wyznaczać przedmiot