100220111041

WALKA Z JEZUITAMI LV

młodzież ta z zapałem przygotowywała się do zawodu lekarza, nauczyciela, geometry, budowniczego, aptekarza, adwokata i sędziego, technologa, urzędnika i uczonego,

Zapory tym dążeniom tworzyło ziemiaństwo, gardzące profesją i profesjonistami, lekceważące naukę i uczonych, zastrzegające urzędy i funkcje publiczne jedynie dla ziemian. Postawie ziemiaństwa schlebiali jezuici, którzy przetrwawszy kasatę na terenie Rosji, przystępowali właśnie na ziemiach przyłączonych ponownie do ofensywy, zamierzając rewindykować kolegia, a gdy nie powiodło się odzyskać Uniwersytetu Wileńskiego — akademii w Połooku nadać pozory uczelni wyższej.

Z niebezpieczeństwa urosizczeń jezuitów i ich obsku-ranckich popleczników śród ziemiaństwa, jako groźby regresu społecznego i kulturalnego o wielu obliczach, zdawała sobie przede wszystkim sprawę inteligencja wychowana w pierwszym okresie świetności uniwersytetu. Dostrzegała również konsekwencje (takiego stanu rzeczy, w którym zdolna młodzież, zepchnięta na margines i pozbawiona możności awansu, szukać go pocznie w służbie u zaborcy. Coraz liczniejsze szeregi tej młodzieży w najlepiej postawionym, o najliczniejszym szkolnictwie średnim okręgu naukowym nakazywały nie tylko zresztą troskę o jej miejsce w społeczeństwie własnym. Mogły dawać podstawę do myśli o ekspansji kultury polskiej wewnątrz cesarstwa. Likwidator wileńskiego ośrodka naukowego, Nowosilcow, uważał służącą tym celom partię Kontryma na uniwersytecie za bardzio groźną, a rozdymiając rzecz do apokaliptycznych rozmiarów, kadrom wychowanków uczelni przypisywał zamiar owładnięcia od wewnątrz imperium rosyjskim.

Z jezuitami wszakże i ich zwolennikami na pieńku mieli i starzy profesorowie, kompromitowali więc nieu-