12185133�3983455050293Y67333852785160867 o

część 1 OSWAJAMY Się Z EKONOMIĄ

ketów. Spółdzielnie konsumenckie pozwalają konsumentom na zakup produktów w dobrych cenach, gdyż łączą oni swe siły nabywcze i negocjują zniżki od dostawców. Oczywiście, zdobywanie zniżek od dostawców przez gromadzenie konsumentów to dokładnie to samo, co robi wielu innych sprzedawców, od Walmarta po Groupon. Różnica polega na tym, że w takich samych okolicznościach spółdzielnie mogą przekazać większą część zniżek konsumentom, bo nie mają udziałowców, którym trzeba zapłacić.

Spółdzielnia oszczędnościowo-kredytowa to spółdzielnia dla ludzi oszczędzających. Na całym świecie członkami takich instytucji jest prawie 200 milionów ludzi. Niektóre z największych banków świata, na przykład francuski Credit Agricole albo holenderski Ra-bobank, to w rzeczywistości spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe. Oba zaczynały jako rolnicze kasy oszczędnościowe.

Istnieją dwa rodzaje spółdzielni produkcyjnych: spółdzielnia pracy, należąca do jej pracowników, i spółdzielnia produkcyjna, której właścicielami są niezależni producenci, umawiający się, że pewne rzeczy będą robić razem, łącząc swoje zasoby.

Hiszpańska Mondragon Co-operative Corporation (MCC) ma niemal 70 tysięcy pracowników-partnerów, pracujących w ponad stu spółdzielniach, i roczne dochody ze sprzedaży w wysokości około 19 miliardów dolarów (dane za rok 2010)⁵. To siódma firma w Hiszpanii, zarówno pod względem sprzedaży, jak i zatrudnienia. Jest to także największa spółdzielnia na świecie. Inna słynna spółdzielnia pracy to brytyjska John Lewis Partnership, właścicielka sklepów John Lewis i supermarketów Waitrose (szósta pod względem wielkości sieć supermarketów w Wielkiej Brytanii). Ma podobną wielkość co Mondragon - ponad 80 tysięcy partnerów i obrót rzędu około 14 miliardów dolarów (dane za rok 2011).

Najczęstsze przykłady spółdzielni niezależnych producentów współpracujących w pewnym zakresie to spółdzielnie mleczarskie.

¹    MCC ma również prawie 150 filii, które nie są spółdzielniami, i ponad 10 tysięcy

pracowników, którzy nie są pracownikami-partnertami. W dochód ze sprzedaży wlicza się również dochody filii.

Rolnicy mają własne krowy, ale razem przetwarzają i sprzedają mleko oraz jego przetwory (masło, ser i tak dalej). Najsłynniejsze z nich to: Aria (szwedzko-duńska spółdzielnia mleczarska, która wytwarza masło Lurpak i mleko Lactofree), Land 0’Lake (amerykańska spółdzielnia mleczarska z Minnesoty) i Amul (spółdzielnia mleczarzy z Indii).

Jedna osoba - jeden głos. Zasady podejmowania decyzji w spółdzielniach

Będąc organizacjami członkowskimi, spółdzielnie podejmują decyzje w oparciu o zasadę „jedna osoba - jeden głos”, a nie „jeden dolar (udział) - jeden głos”, jak korporacje. Wynikiem tego są decyzje nie do pomyślenia w korporacjach będących własnością udziałowców.

Grupa spółdzielcza Mondragon słynie z zasady płacowej, zgodnie z którą partner na stanowisku najwyższego menadżera może zarabiać jedynie trzy-dziewięć razy więcej niż wynosi minimalna płaca partnera wykonującego pracę na pierwszym czy drugim poziomie zarządzania, a o dokładnej stopie zróżnicowania decydują głosowania partnerów w każdej spółdzielni. Porównaj to z pakietami wynagrodzeń menadżerów wysokiego szczebla w Ameryce, którzy dostają co najmniej trzysto-, czterystokrotność przeciętnej (nie minimalnej) płacy pracowników*. Czasem w spółdzielniach występuje nawet rotacja miejsc pracy, tak by każdy zdobył doświadczenie na stanowiskach na różnych poziomach w firmie.

Wielu pracowników nie podejmuje już decyzji jako jednostki

We współczesnych gospodarkach przynajmniej niektórzy pracownicy nie podejmują już decyzji ekonomicznych jako jednostki. Wielu jest zgromadzonych w związkach zawodowych. Pozwalając na negocjacje pracowników jako grupy, a nie jednostek, które mogą ze sobą kon-

Niektóre szacunki, włączające opcje na akcje - wartości których nie da się łatwo obliczyć - mówią, że może to być nawet tysiąckrotność.

159