1528482Y44143839607603333047 n

■ł I

KognitywiMycznc problemy języka

35

oprowadziły one do przełomu w ba-nimo że spodziewano się szybko to >yło przede wszystkim zbyt małe za-a nie tylko języka na proces komu-badania lingwistyczne prowadzone un było doprowadzenie do stworze-:j teksty z rosyjskiego i z innych ję-u lat dociekań i dużych nakładów fili wyników. Problem tkwił w tym, że kowym, a zupełnie pomijano szero-rpływ na zmianę odcieni znaczenio-ikacja była niekompletna i nie dawa-

dsięwzięcia należy upatrywać w zbyt i i skoncentrowaniu się wyłącznie na języka spowodowały, że mieliśmy do rrażaniu otaczającej nas rzeczywisto-u znaczenia i kontekstu. Tymczasem głęboko w środowisku kulturowym, larzenie jest o wiele bardziej złożone używany do jego opisu. Z kolei pismo jedynie, co ktoś powiedział lub mógł

szcze jeden problem występujący na ATiorf uważa, że ludzie mówiący róż-ennie. Z kolei Eleonor Rosch wyrazi-cji. Próbą pogodzenia wspomnianych którym zakłada się, że system seman-istawńe naszego postrzegania świata, nic językowym⁷⁷. Człowiek interpre-przez naszą ogólną wiedzę o otacza-temawiają wypowiedzi koczowników sandra Łuriję⁷*. Nie potrafili oni roz-bistych doświadczeń, zadanie to pole-iedźwiedzie żyją na Nowej Ziemi? Porę na północy żyją białe niedźwiedzie,

a Nowtt Ziemia jest na północy, najczęściej odpowiadali: „Niech Pan spyta kogoś, kto tam mieszka, dodając „u nas niedźwiedzie są brązowe, a tam, nie wiadomo”.

Współcześnie przyjmuje się, że słowa i znaczenia stanowią dziedziny odrębne, ale ze sobą powiązane. Za takim stanowiskiem badacze przytaczają trzy argumenty:

-    Każdy z istniejących języków zawiera słowa, których znaczenie jest specyficzne, oraz znaczenia, którym nie odpowiadają pojedyncze słowa. Ten stan rzeczy nic występowałby, gdyby słowna i znaczenia zawsze był)' ze sobą ściśle związane.

-    Słowa i znaczenia stanowią wzajemne niedokładne odwzorowanie. Jednemu słowu możemy przypisać wiele znaczeń i odwrotnie jednemu znaczeniu możemy przypisać wiele słów' (synonimia).

-    Znaczenie może się zmieniać w zależności od kontekstu, co wyraźnie jest widoczne przy analizie zjawiska elastyczności⁷⁹.

Odrębność i jednocześnie związek występujący pomiędzy znaczeniem i językiem jest uzależniony od kultury, w której funkcjonuje człowiek. Od urodzenia zanurzeni jesteśmy w morzu kultury, na co zwraca uw^łagę wielu badaczy np. WygotskP¹¹, Wittgcnstein¹'¹. Świat oglądamy wyłącznie poprzez kulturę, stanowiącą swego rodzaju okulary”. Mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której znaczenie przedmiotów’, zjawisk, procesów odkrywamy poprzez przekaz kulturowy. Przyswajając sobie narzędzia i symbole, tworzymy nowe formy reprezentacji poznawczych. Dlatego bez uwzględnienia tego obszaru trudno jest wskazać rolę i miejsce kontekstu w komunikowaniu.

Analizując wpływ kultury na znaczenie, już na wstępie pojawia się szereg problemów, np.: na ile kultura jest wykorzystywana do świadomego określania rzeczywistości, a na ile podlega procesom nieświadomym, jaki w tym procesie jest udział kultury a jaki genetyki? Na to drugie pytanie próbował odpowiedzieć wiele lat temu Edward Wilson w stworzonej przez siebie teorii socjogenetycznej. Wystąpił tu jednak istotny problem: biologia poddawała się twardej empirii i fizycznej logice, natomiast kultura wymykała się spod tej kontroli poprzez jej heurystyczny i probabilistyczny charakter. Przy tworzeniu znaczenia niezbędny jest proces abstrahowania, u którego podłoża leżą uwarunkowania kulturowe. Ponieważ jest on tylko częściowa aktem świadomym, wymyka się twardym regułom myślenia algorytmicznego. W pro-

” Reeves. Hlrsh-Pnsck, Golinkoff 2005:175-177.

■ Wygotski 1989.

" Wlttgensicin 1953.

° Por. Tomasello 2002:268-269.