154 4

koła, włożył w ten sposób szatę Nessosa. Moralna tość człowieka zaczyna się dopiero tam, gdzie jun gotów oddać życie za swoje przekonania.” ⁸¹

Job von Witzleben poświęcił potem swoim kolufl parę słów, które wyraźnie oddają pełną sprzeczję problematyki; wydarzeń: „Tragizm takiego Tresclm jednego z najodważniejszych spiskowców, który df nał wszystkich przygotowań, by poprzez linię Iro skontaktować Schulenburga z rządem radzieckim, lega jednak na tym, że sam nie odważył się tu przejście i, że tak powiem, w obliczu prawdziwf dobrych Niemców po tamtej stronie zastrzelił się, ofiarą owego zgubnego anty komun izmu, który hyj nie tylko głupotą, lecz przestępstwem wobec sarn Tresckowa — porządnego człowieka i dzielnego pj ciwnika Hitlera.” ⁸²

Generał Heinrich von Sltilpnagel rankiem 21 otrzymał rozkaz, by natychmiast zameldował Berlinie. .Jadąc tum 22 lipca strzelił sobie w a|| kula uazkod/ila nerwy wzroku, nie zabiła go jcij 30 sierpnia 1044 roku wykonano na nim wyrok hw ci.

Kwatermistrz generalny Eduard Wagner nie od został ujawniony jako jeden z uczestników spisku, siał jeszcze prowadzić rozmowy z Kaltenbrunu o najbardziej celowych metodach śledztwa. Zaal się 23 lipca, kiedy wezwano go na kolejną konfci z Kaltenbrunnerem. Hans hrabia von Harcie o strzelił sobie w pierś. Ponieważ się nie zabił, o1w sobie żyły. Ale gestapowcy schwytali go i zawiej szpitala. Pod koniec wojny armia radziecka wy Ul go z obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Bardzo znanego w Niemczech i za granicą Ib szalka Erwina Hommla naziści pozbyli się w gólny sposób. 14 października 1944 roku na Hitlera przedstawiono mu do wyboru: albo pfl

Inmobójstwo, albo stanie przed sądem. W wypadku i jfinbójstwa obiecano mu pogrzeb na koszt pań:.lwa i /a ■|łm lianie prześladowań jego rodziny. Rommel pozę nul się ze swoją żoną i zażył truciznę, którą przy win ll wysłannicy Hitlera. Oficjalnie podano do wia<l" liirci, że Rommel zmarł na embolię w związku ♦ ml niesioną raną. Zainscenizowano uroczysty pogrzeb ‘In koszt państwa, a feldmarszałek von Rundstedl litry znał kulisy tego makabrycznego dramatu — wypili żałobne przemówienie, wychwalając Rommlu uUo wiernego fiihrerowi bohatera. Pani Rommel mu ‘ul i przyjmować kondolencje od nazistowskich przyłbico w.

feldmarszałek Giinther von Kluge otrzymał 18 sin p-ło 1944 roku rozkaz przeniesienia. Wiedział, co go • lui, i napisał do Hitlera swój ostatni lisi, w którym Wiadczał: „Wodzu, zawsze podziwiałem Twą wici Jb\.. Jeśli los silniejszy jest niż Twoja wola i Twój “lulasz, tak widać chce Opatrzność. Prowadziłeś, Woli, honorową i wielką walkę. Takie świadectwo wyda historia. Okaż się teraz równie wielki, by bezna-|i'|nej walce, jeśli trzeba, położyć kres. Odchodzę Ciebie, mój Wodzu, jako ktoś, kto w swoim przemili i u wypełniając swój obowiązek wobec Ciebie aż cltatka, zawsze był Ci bardziej bliski, niż to może Mziałeś.” ⁸³ Tak więc jeszcze w przeddzień swej jjltirci Kluge wielbił swego „wodza”, przeciwko które-nigdy nie zdecydował się wystąpić. 17 sierpniu 14 roku zażył truciznę.

Niektórych aresztowanych poddawano brutalnym turom. Funkcjonariusze gestapo chcieli wymusić mima poprzez bolesne wiązanie aresztowanych, hi i wbijanie gwoździ w czubki palców i w nogi ora.

• męczarnie.

Ilu ter, aby nie stawiać oficerów przed sądem wo-Hym, tylko przed „sądem ludowym pod przewo-

317