18 [1600x1200]

ES}

E3 Kod genetyczny i jego znaczenie

Gdy chcemy przygotować uroczysty obiad, otwieramy książkę kucharską i szukamy przepisów. Następnie kupujemy składniki niezbędne do wykonania potraw i przygo-towujemy w kuchni sprzęty, które posłużą nam do pracy.

Synteza, czyli proces wytwarzania białek w komórce, przebiega podobnie jak przyrządzanie potraw według przepisów z książki. Białka produkowane są na podstawie instrukcji zapisanej w DNA. Do ich wytworzenia potrzeba odpowiednich składników oraz wyspecjalizowanych struktur i związków chemicznych wykorzystywanych w procesie produkcji.

■ Kod genetyczny

Sposób zapisu informacji o budowie białek

w DNA to kod genetyczny. Trzy sąsiadujące ze sobą nukleotydy jednej nici DNA, tworzą tzw. kodon. Każda trójka nukleoty-dów koduje jeden aminokwas. Kodowanie można porównać do zapisywania słów. Na przykład słowo „BARAN” oznacza w rzeczywistości zwierzę hodowlane. Można powiedzieć, że za pomocą liter zakodowaliśmy to zwierzę. Samo słowo to jedynie litery ułożone w odpowiedniej kolejności. Jeśli zamienimy miejscami dwie z nich - „RABAN” - słowo zyskuje nowe znaczenie lub traci jakikolwiek sens - „NARAB”. Podobnie nukleotydy ułożone we właściwej kolejności oznacząją konkretne aminokwasy. Nukleotydy oznacza się pierwszymi literami nazw zasad wchodzących w ich skład. Przykładowy kodon CAG budują nukleotydy zawierąjące następujące zasady: cytozynę, adeninę i guaninę.

Od genu do białka

Białka stanowią budulec każdego organizmu, a także odpowiadają za jego prawidłowe funkcjonowanie. Proces ich wytwarzania zachodzi nieustannie w cytopłazmie. Uczestniczą w nim różne rodząje RNA oraz wolne aminokwasy. Informacja o budowie białka znajduje się w jądrze komórkowym. Jego syntezę musi więc poprzedzać wytworzenie kopii genu.

© Po rozpleceniu fragmentu podwójnej helisy na jednej z nici DNA dobudowywona jest komplementarna nić RNA, która stanowi kopię genu, znajdującego się w jądrze komórkowym. Przedostaje się ona z jądra komórkowego do cytoplazmy.

© W cytopłazmie mRNA łączy się z rybosomem, na którym zachodzi synteza białko. Aminokwasy potrzebne do tego procesu są transportowane do rybosomów przez tRNA. Na jednym końcu cząsteczka tRNA ma aminokwas, a na drugim trzy nukleotydy rozpoznające właściwy dla siebie kodon na mRNA.

18