20090126 172501

o

We wnioskach końcowych biegli stwierdzili, że wprawdzie małoletnia Joanna S. jest silnie związana emocjonalnie z matką i podporządkowuje się jej wymaganiom, jednak wyniki analizy złożonych przez dziewczynkę zeznań nie dają podstaw do stwierdzenia, abv zostały one przez matkę zasugerowane. Zeznania te spełniały bowiem wiele psychologicznych kryteriów wiarygodności, a jej zachowanie i okoliczności ujawnienia zdarzeń są charak turystyczne dla ofiar przemocy w rodzinie. Biegli nie byli w stanie jednoznacznie wypowiedzieć się o wpływie zdarzenia na psychikę małoletniej. Od dwóch lat pozostawała ona w terapii, której zadaniem bvlo m.in. niwelowanie negatywnych skutków zdarzenia i stan jej, jak wynikało z zebranych w sprawie materiałów, uległ znacznej poprawie. Podkreślono jednak, że w trakcie badań w Instytucie stwierdzono u małoletniej zaburzenia emocjonalne w postaci regresji i nadpobudliwości oraz niewspółmierne do wieku rozbudzenie potrzeb erotycznych, co, zdaniem biegłych, mogło pozostawać w związku z przedmiotowymi zdarzeniami.

3.5. Motywacja jako |>rzedmiot sadowej diagnozy psychologicznej

diagnoza

motywacji

motyw a proees motywacyjny

Koncepcją psychologiczną, która jest w stanie uwzględnić i opisać większość zmiennych leżących u podstaw zachowania przestępczego, w ich wzajemnych funkcjonalnych relacjach, jest psychologia motywacji. Diagnozę motywacji utożsamić można z procesami wywierającymi pobudzający wpływ na działanie, a funkcje motywów, a więc wewnętrznych czynników inspirujących, ukierunkowujących i integrujących zachowanie, spełniają uczucia, potrzeby, poziom aspiracji, uwewnętrznione wartości czy też normy (standardy) postępowania. Można zauważyć tendencje do zastępowania terminu „motyw" pojęciem „proces motywacyjny", rozumianego jako zjawisko regulacyjne, pełniące funkcje sterowania czynnościami, tak aby doprowadziły one do określonego wyniku. Trudno więc dziś traktować czyn przestępny jako efekt. działania jednego motywu bez uwzględnienia i analizy całego złożonego i dynamicznego procesu składającego się na proces moty- • wacyjny.

(.lii--------l,<tc! Kr:u*:U t Cicro<ivki

5.5.1. Sytuacyjno i osobowościowe [if-znęłanki fifocosii mofijwacyjnogo

oęióine tło motywacyjne

czynniki

sytuacyjne

Ogólne tło motywacyjne tworzy te czynniki osobowościowo-biologiczne i sytuacyjne, które miały istotny wpływ na zachowanie >prafvcy w momencie popełniania przez niego zabronionego cze rni. Czynniki sytuacyjne mogą mieć bądź to charakter sytuacji ciąg-łej, bądź też bezpośrednio poprzedzać zachowanie przestępne. Na podstawie prac polskich psychologów zajmujących się sytuacyjnymi aspektami ludzkiej aktywności można wymienić, za t. Męcką [67J, najbardziej typowe sytuacje trudne i kryminogenne. 5ą to: de prywacja ważnych potrzeb biologicznych i psychologicznych, przeciążenie, tj. konieczność wykonywania zadań przekraczających możliwości fizyczne lub psychiczne jednostki, sytuacja bolesna, tj. konieczność znoszenia bólu fizycznego lub „moralnego", konflikt motywacyjny, zagrożenie, czyli układ bodźców samych w sobie niegroźnych, ale sygnalizujących pojawienie się przykrości, utrudnienie czynności z powodu braku elementów potrzebnych do jej wykonania lub z powodu przeszkody w realizowaniu czynności (frustracja) oraz sytuacje nowe, nieznane, zaskakujące, w których zawodzą wypróbowane do tej pory sposoby działania.

Każda z powyższych sytuacji stanowi innego rodzaju problem, inne więc winny być sposoby rozwiązywania i przezwycię żania trudności będących istotą przedstawionego podziału. Jest oczywiste, iż w przypadku opiniowania sądowo-psychologiczne-go ma się do czynienia ze zjawiskiem, w którym osoba znajdująca się w sytuacji trudnej próbuje rozwiązać swoje problemy w sposób niekorzystny zarówno dla siebie, jak i innych, naruszając powszechnie przejęte zasady postępowania, w tym zwłaszcza normy prawne. Aby dokonać prawidłowej sądowo-psychologicznej oceny zachowania sprawcy w takiej sytuacji należy się zastanowić, o ile i w jaki sposób możliwe było racjonalne i optymalne przezwyciężenie poszczególnych problemów. Pozwoli to na ustalenie, jakiego rodzaju błędy czy nieadekwatne reakcje doprowadziły sprawcę do zabronionego prawem zachowania. O przedstawionej liście sytuacji trudnych można dodatkowo powiedzieć, iż nie stanowią one po działu czynników wzajemnie się wykluczających. Przeciwnie, w sytuacji kryminogennej ma się najczęściej do czynienia ze wspól-występowaniem czy też wzajemnym nadjadaniem się trudności i problemów.

Na szczególną uwagę zasługują te z czynników tworzących sytuacyjne tło motywacyjne, które związane są z faktem, iż spraw--14!