201030Image0071

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

czynników pianotwórczych. Na przykład, właściwości pianotwórcze tenzydu zastosowanego w szamponach mogą być przeciętne, gdyż w trakcie mycia pomiędzy włosami a palcami rąk występuje ciągłe tarcie, co sprzyja tworzeniu się piony. Z kolei w środkach do kąpieli piana powinna być stabilna i „sztywna”, gdyż ma onu opóźnić stygnięcie gorącej kąpieli oraz delikatnie masować ciało. Także w preparatach do golenia wytworzona piana musi być „sztywna", aby utrzymywać uniesiony zarost.

Tenzydy taurydowc (ryc. 175, X=H) są stosowane w postach do zębów jako detergenty i środki pianotwórcze (Hostapon KTW). Z kolei sole N-metylotaurydów są składnikami myjącymi szamponów, płynów do kąpieli (Hostapon CT, STT, T, Adinol T). Dla przykładu, udinol T jest solą sodową N-lauroilo-N-mctylotauryny.

Tenzydy taurydowe występują także w składzie niektórych detergentów złożonych. Przykładowo, Igepon T jest mieszaniną soli sodowych mctylotauryny acylowancj kwasem oleinowym i monoestru alkoholu stearynowego z kwasem siarkowym.

Do detergentów alkilosulfonowych należą także połączenia, wywodzące się z kwasu izo-tionowego (ryc. 176), czyli kwasu 2-hydroksyctanosulfonowcgo.

^HOns/^so₃h

Kwas izotionowy

Ryc. 176.

Detergenty te są solami sodowymi kwasu izot ionowego. estryfikowanymi kwasami tłuszczowymi (ryc. 177).

R - alkilowa reszta tłuszczowa

Ryc. 177. Estry tłuszczowe kwasu Izotlonowego

Przedstawione na rycinie 177 tenzydy izotionowe, z uwagi na budowę estrową, należą do detergentów mało stabilnych w środowisku wodnym. W warunkach takich są one trwałe jedynie w roztworach obojętnych (pH 6-8) i w temperaturze pokojowej. Do zalet detergentów izotionowych należą natomiast ich doskonała tolerancja przez skórę, niewrażliwość na wodę twardą oraz dobre właściwości myjące i pianotwórcze. W kosmetyce są one składnikami preparatów przeznaczonych do mycia i pielęgnacji ciała.

Jako typ odwróconych estrów izotionowych można natomiast rozpatrywać detergenty wywodzące się z estrów kwasu sulfooclowego z alkoholami tłuszczowymi. Z połączeń takich w kosmetyce wykorzystywany jest laurylosulfooctan sodu, którego budowę przedstawiono na rycinie 178.

Laurylosulfooctan sodu ma doskonałe właściwości myjące, pianotwórcze, zwilżające i emulgujące, również w wodzie twardej. Detergent ten bywa stosowany do mycia skóry wraź-

128

Rozdział 7

Ryt 179.

liwej na mydło, gdyż jego roztwory reagują obojętnie. Niektóre doniesienia sugerują jednak, że laurylosulfooctan sodu może wywoływać podrażnienia dróg moczowych, chociaż w o wiele mniejszym stopniu niż obserwuje się to w przypadku alkiloarylosulfonianów (ryc. 169).

Do grupy detergentów alkilosulfonowych zakwalifikować można również olej turecki, stanowiący mieszaninę różnych alkilosulfonianów i alkilocstrów kwasu siarkowego. Detergent ten powstaje w wyniku obróbki stężonym kwasem siarkowym oleju rycynowego, którego głównym składnikiem (80-85%) są trójglicerydy kwasu rycynolowego. będącego 18-węglowym, mononienasyconym hydroksykwasem tłuszczowym. W warunkach reakcji tworzy się mieszanina zawierająca: estry kwasu siarkowego utworzone przez grupę hydroksylową kwasu rycynolowego, produkty przyłączenia kwasu siarkowego do wiązań nienasyconych, produkty oksydacji oleju rycynowego, a także produkty reakcji kwasu siarkowego z innymi połączeniami, występującymi w oleju rycynowym. W literaturze powstająca mieszanina opisywana jest zwykle wzorem CH₃(CH₂)₅CH₂CH=Cł^OSOjHKCR^COOH. Kwaśną mieszaninę zobojętnia się węglanem sodowym, a uzyskany produkt wykazuje aktywność powierzchniową i jest stosowany do wytwarzania mydeł i szamponów. Podobne właściwości i zastosowanie mają również produkty sulfonowania innych naturalnych trójglicerydów, bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe (np. oleju z oliwek), a także syntetyczne sulfoniany a-olefinowe (SAO). Dctergeny SAO powstają w procesie sulfonowania trójtlenkiem siarki węglowodorów olcfinowych o 12- i 14-węglowych łańcuchach, otrzymywanych w procesie polimeryzacji etylenu lub krakingu. Uzyskiwane produkty finalne stanowią mieszaninę utworzoną z disufonianów, sufonianów hydroksyalkilowych i sulfonianów alkenowych. które występują tam w proporcji 1:3:7. Kwasy sulfonowe zobojętnia się następnie węglanem sodowym. Główne składniki uzyskiwanej mieszaniny sulfonianów a-olefinowych opisywane są wzorami ogólnymi, przedstawionymi na rycinie 179.

H₃C—(CH2)x— CH=CH—(CH2)y— S0₃Na
H₃C—(CH2)_x— CH—CH₂—(CH2)y— SO;jNa OH	jr.y=»0,l,2~

Ryc. 179. Sulfoniany a-oleflnowe

Sulfoniany a-olefinowe stanowią stosunkowo młodą grupę detergentów kosmetycznych. Do ich zalet zaliczyć należy łatwość biodegradacji, łagodne oddziaływanie na skórę, dobre właściwości pianotwórcze i myjące. Ponadto, w porównaniu z alkilosiarczanami (ryc. 164)

Rozdział 7 129