201030Image0109

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

OH OH 1 1

-h₂o

/ V

—Si— —Si— | |

—Si— -Si—

HlHH

Ryc. 267. Grupy silanolowo (I) I siloksanowe (II) slllknZolu

konsystencji bardziej płynnej, co umożliwia łatwiejsze jego zastosowanie. Po czasie, wraz z tworzeniem się nowych wiązań wodorowych, konsystencja preparatu wzrasta, chroniąc jego składniki przed sedymentacją. Zjawisko takie jest określane mianem tiksolropii.

W rozpuszczalnikach nicpolamych silikażcl w stężeniu 5-6% tworzy żele, natomiast w rozpuszczalnikach polarnych (woda, alkohole), na skutek oddziaływań grup silanolowych i siloksanowych (ryc. 267) z rozpuszczalnikiem, właściwości zagęszczające żelu krzemionkowego są znacznie osłabione.

O innych zastosowaniach silikażclu w kosmetyce wspomniano w rozdziale 17, poświęconym podstawom pudrów.

Glinokrzemtany

Jak już wspomniano, nieorganicznym hydrokoloidcm pochodzenia naturalnego z grupy glinokrzemianów jest bentonit. Minerał ten, zwany też montmorylonitcm, jest spokrewniony z kaolinem i składa się głównie z uwodnionego krzemianu glinu, o wzorze ogólnym AIS^O^OH) •nH₂0. Bentonit, podobnie jak talk oraz kaolin (rozdz. 17), należy do substancji o budowie warstwowej. Cząsteczki sproszkowanego bentonitu mają postać cienkich płatków długości 0,05-1 mm i grubości 0,002-0,004 mm. Poszczególne warstwy glinokrzemia-nowe są naładowane ujemnie, a pomiędzy warstwami znajdują się jony dodatnie (np. sodu, wapnia), których obecność sprawia, że minerał jest elektrycznie obojętny. Możliwość występowania bentonitu w postaci Na(Ca)-bcntonitu wskazuje na znaczną zmienność składu tego minerału, w zależności od miejsca jego pochodzenia.

Bentonit jest substancją miękką, tłustą w dotyku i nic mieszającą się z wodą. Suchy bentonit wiąże natomiast znaczne ilości wody tworząc typowy żel tiksotropowy, zwiększając przy tym kilkakrotnie swoją objętość. Jego właściwości żclotwórcze wzrastają znacznie w obecności związków reagujących alkalicznie, np. tlenku magnezu. Szczególnie korzystne właściwości pęcznienia ma Na-bentonit, przy czym minerał ten w środowisku wodnym reaguje zasadowo (pH 9-10). W preparatach kosmetycznych bentonit występuje najczęściej w stężeniu 2-3% i pełni funkcję stabilizatora emulsji lub czynnika zagęszczającego. Ponadto glinokrzemian ten wspomaga tworzenie się zawiesin, gdyż ma dobre właściwości dyspergujące. Ze względu na wymienione cechy bentonit często występuje w pastach do zębów, maściach, a także może być czynnikiem chłonącym w pudrach.

Zaadsorbowane na powierzchni bentonitu kationy, głównie sodowe są łatwo wymienialne. Zastąpienie kationów nieorganicznych przez organiczne kationy amoniowe umożliwia otrzymanie produktu o zwiększonych właściwościach lipofilowych. Produkt laki występu-

204

Rozdział 10

jc w handlu pod nazwą Bcntonc i jest składnikiem żclotwórczym i tiksotropowym w preparatach przeciwpotnych. maseczkach, kremach, sztyftach do ust, lakierach do paznokci, preparatach .światlochronnych.

Do nieorganicznych hydrokoloidów można również zaliczyć substancję występującą pod nazwą handlową wegum (Vecgum). Wegum stanowi mieszaninę tlenków krzemowo-glino-wo-magnezowych (Si0₂, MgO, AI₂O_s) oraz Ti0₂, CaO, NajCOj. K₂C0₃ i tlenków żelaza. Ta złożona mieszanina nieorganiczna daje z wodą wiskozowate. a w obecności metylocelulozy lub alginianu sodowego galaretowate zawiesiny, które hamują sedymentację innych składników preparatu (np. tlenku cynku, pigmentów). Właściwości swoje wegum zachowuje również w środowisku rozpuszczalników organicznych (etanolu, izopropanolu, gliceryny, glikolu propylenowego, tłuszczów olejowych, olejów mineralnych, alkoholi tłuszczowych). W kosmetyce wegum jest składnikiem kremów tak o budowie emulsji typu o/w, jak i w/o, past do zębów, zawiesin.