201030Image0140

zarys chemii kosmetycznej

Sole nadtlenokwasów w środowisku kwaśnym rozkładają się i uwalniają „aktywny" tlen. Dlatego też w preparatach handlowych oddziela się je od składników kwasowych (kwasy bursztynowy, adipinowy) warstwą chlorku sodowego, cukru mlekowego czy też skrobi.

W składzie soli kąpielowych mogą także występować związki o właściwościach ściągających, np. siarczan glinu (rozdz. 3) lub magnezu (MgS0₄»7H₂0), zwany solą gorzką. Temu ostatniemu przypisuje się również słabe działanie znieczulające oraz przeciwzapalne i może być on obecny m.in. w preparatach po opalaniu, aby łagodzić skutki ewentualnych oparzeń słonecznych.

Specyficzny skład mają sole stosowane do kąpieli stóp. Przyjmuje się, że kąpiele stóp w solach łagodzą napięcie mięśni, a nawet mogą pobudzać krążenie dzięki obecności składników uwalniających z kąpieli bąbelki dwutlenku węgla lub tlenu działających masująco. Sole takie zawierają, oprócz chlorku sodu. związki reagujące alkalicznie [wodorowęglan sodu, fosforany (fosforan di- i trisodowy, pirofosforan sodu, trójfosforan pięciosodowy, boraks, tiosiarczan sodu], które mają na celu poprawę właściwości myjących wody oraz zmiękczenie pogrubionej warstwy rogowej naskórka. W przypadku boraksu lub tiosiarczanu sodu sole takie dodatkowo działają dczynfckująco. W kąpielach do stóp mogą również występować olejki eteryczne o aromacie drzew iglastych (np. olejek sosnowy, kosodrzewinowy), ekstrakty roślinne o właściwościach adstringujących (np. wyciągi z oczaruj, zmiękczających, dezynfekujących, dcodorujących, poprawiających krążenie, a wykazujące jednocześnie właściwość maskowania przykrego zapachu potu stóp (np. ekstrakty z rumianku, lawendy, tymianku).

Na zakończenie tego rozdziału należy podkreślić, że niektóre z wymienionych soli nadtlenokwasów (nadtlcnometaboran sodu, nadtlenodisiarczan sodu (potasu)] są stosowane także w preparatach do czyszczenia protez zębowych. W preparatach takich sole nadtlenokwasów, podobnie jak chloramina T (ryc. 88), są czynnikami dezynfekującymi, natomiast dodatek polifosforanów poprawia właściwości myjące wody. Solc nadtlenokwasów mogą być również oksydantami w procesach ondulacji czy też farbowania włosów (rozdz. 13,14) lub składnikami proszków do czyszczenia zębów.

Rozdział uu

Środki stosowane w higienie jamy ustnej i zębów

Kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji jamy ustnej mają na celu przeciwdziałać chorobowym zmianom błon śluzowych, dziąseł oraz zębów. Zmiany te mogą być przyczyną próchnicy i paradontozy, czyli chorób przyzębia. Ograniczeniu takich schorzeń sprzyja właściwa profilaktyka związana z dbałością o stan uzębienia oraz higiena jamy ustnej. Doceniano to już w starożytności, a Grecy, Rzymianie, Hebrajczycy do pielęgnacji i czyszczenia zębów używali wykałaczek oraz gąbek.

Próchnicę zębów określa się jako proces patogenny, prowadzący do odwapnienia i rozpadu tkanek twardych zęba, przy czym schorzenie to jest chorobą bakteryjną i dotkniętym jest nim prawie 100% ludności. Przed omówieniem aktywnych składników kosmetyków stosowanych w profilaktyce próchnicy, niezbędne jest krótkie scharakteryzowanie właściwości szkliwa zębów.

Szkliwo zęba jest substancją odznaczającą się szczególną twardością, dorównującą pod tym względem kwarcowi, lecz jednocześnie wykazuje ono znaczną kruchość. Głównym budulcem szkliwa są sole nieorganiczne, w których 97% stanowi hydroksyapatyt (ryc. 334). Szkliwo zęba jest przezroczyste, a jego grubość w obrębie korony wynosi około 2-3 mm. Kolor zęba zależy od barwy zębiny, stanowiącej podstawową tkankę budulcową zęba, która w 78% składa się z soli nieorganicznych. W obrębie korony wyrastającej ponad poziom dziąseł, zębina jest okryta szkliwem, natomiast w obrębie szyjki zęba, pokrytej dziąsłem, oraz korzenia, na zębinie, w miejsce szkliwa pojawia się kostniwo. Wnętrze zęba zaś zajmuje komora zęba, wypełniona miazgą.

Ubytki szkliwa są następstwem gwałtownego wzrostu liczby bakterii, zwłaszcza Strepto-coccus mulans i Lactobacillus, oraz produktów ich przemiany materii w obrębie jamy ustnej, do czego w znacznym stopniu przyczynia się udział węglowodanów w diecie. Aktywność metaboliczna bakterii rozkładających węglowodany prowadzi bowiem do obniżenia odczynu pH środowiska poniżej 5,5, co zapoczątkowuje proces demineralizacji szkliwa, który jest następstwem ataku kwasów na uzębienie. Warto w tym miejscu nadmienić, że człowiek wydziela dziennie około 1.5 litra śliny, której współczynnik pH wynosi 6.6-Ó.9. Ślina składa się w 99% z wody, ponadto jest tam obecnych wiele kationów (sodowe, potasowe, wapniowe) i anionów (chlorkowe, węglanowe i wodorowęglanowe, fosforanowe, rodan-kowe), a także ptialina, która jest enzymem trawiennym z grupy amylaz.

Widocznym objawem rozpoczynającego się procesu demineralizacji są pojawiające na powierzchni zęba białe plamki. Ubytki szkliwa zębnego mogą być uzupełniane, gdyż szkliwo ma właściwość remincraiizacji, a w proces ten są zaangażowane kationy wapniowe i aniony fosforanowe obecne w ślinie. Jednak pojemność naturalnego systemu regenerującego szkliwo jest ograniczona.

Rozdział 19 267