21012012141

344

Mary Douglas

4. Natura jest krucha i delikatna, a zanieczyszczenie może okazać się dla niej śmiertelnym zagrożę niem.To stanowisko stoi w zasadniczej sprzeczności zarówno z polityką rozwoju głoszoną przez przedsiębiorców z regulatywnym nastawieniem, zwolenników podejścia hierarchicznego, jak i z fatalizmem izolacjonistów. Uzasadnia ono lęki i niepokoje wyrażane przez takie grupy nacisku jak np. „zieloni”.

Teoria kultury zaczyna się od rozpoznania kontekstu odwołań do natury, następnie ujawnia się strategie debat i wskazuje mit fundujący jako ostatecznie rozstrzygający argument. Prawdę mówiąc, sama podstawa o niczym jeszcze nie rozstrzyga, ponieważ nic ma możliwości udowodnienia, że jeden albo drugi mit natury jest tym właściwym. W takiej sytuacji nie ma sensu przedstawiać dowodów, które są niepotrzebne, poza tym dowód nie rozwiązałby problemu różnic i rozbieżności opinii. W którymś momencie uczestnicy debaty zdają sobie sprawę, że stoją w martwym punkcie. Im więcej bowiem wyjaśnień będzie wciąż przywoływanych, tym więcej argumentów odpierających będzie się w efekcie pojawiać i tak może to trwać w nieskończoność. Jeśli rzeczywiście dojdzie do takiej sytuacji, to w tym momencie teoretyzowanie się skończy. W debacie poświęconej temu, co zrobić ze środowiskiem, wyjaśnienia zatrzymują się na odpowiednim micie natury. Zadaniem teorii kultury jest dekompozycja elementów debaty i pokazanie, w jaki sposób wizja natury wywodzi się z charakterystycznej wizji społeczności indywidualistów, izolatystów, hicrarchistów oraz egalitarystów. Jeśli uczestnicy debaty zajęliby się i zainteresowali kwestiami pochodzącymi i związanymi z wizją społeczności, zamiast jej uzasadnianiem, to wówczas mogliby poradzić sobie z wyborem pomiędzy zasadami organizacyjnymi, zamiast nawzajem się oskarżać. Warto dodać, że jakiekolwiek ocenianie i wartościowanie poszczególnych wizji jest bezsensowne, ponieważ najważniejszą sprawą jest ich rozpoznanie. Nie da się oczywiście w żaden sposób moralnie oceniać i wartościować poszczególnych wizji. Zajmujemy się tutaj preferencjami, szacowaniem zewnętrznych warunków, zdolnościami i możliwościami osiągania różnego rodzaju rezultatów.

MITY DOTYCZĄCE LUDZI

Z niewielką dozą pomysłowości nasza kulturowa analiza może być zaaplikowana właśnie do badań nad konsumpcją. Po pierwsze, zakupy nie są globalnym miejscem znikających lasów, pustynniejących obszarów ziemi czy niszczejących i korodujących gleb. Zakupy są wyznaczone i ograniczone przez koszyk. Dyskusje nie dotyczą zatem tego, jak prze? konywać rządy do podjęcia pewnych decyzji albo kontrolować globalne koncerny mię-* wówonle zakupów

346

RdŹynarodowc, ale jak zorganizować gospodarstwo domowe. Także tym razem będziemy jSCgularnie odwoływać się do natury. Jednakże w tym wypadku podstawy mitu nie doły-!\CZQ natury fizycznego i materialnego środowiska naturalnego. W analizie czynności do-PRonywania zakupów nie istnieje obawa utrzymywania niekończącego się regresu, bo jest ograniczona przez odwołanie do natury ludzkiej. Wybory dokonane przy okazji | zakupów pozostają także w związku z regulacjami i kontrolą, ale tym razem jest to kon-trola ludzi, a nie środowiska naturalnego. Weźmy po kolei każdy z czterech nutów na & temat natury i postarajmy się oszacować, który z nich mógłby odpowiadać konkretnemu Emilowi na temat osoby.

I Decydent gospodarstwa domowego będzie twierdził, że natura ludzka jest bardzo Sj&bilna tak długo, jak długo nie zostanie ograniczona duszącą kontrolą. Prawdziwa bo-SwTem natura ludzka jest stworzona do wolności i człowiek boleśnie by cierpiał z powodu . JH krępowania. Alicnista, nie mając żadnego powodu podtrzymywania jakiejkolwiek opinii | na temat środowiska naturalnego, nie ma także żadnych powodów, aby posiadać pogląd na temat natury ludzkiej. Gospodarstwa domowe alienistów i ich sposób życia wynikają Hnieskomplikowanego eklektyzmu. Z drugiej zaś strony hierarchista, którego sposób PsyCin {polega na organizowaniu i byciu zorganizowanym i który twierdzi, że środowisko Pofe być bezpieczne tylko wtedy, kiedy podlega kontroli, będzie przekonywał, że natura flfidzkfl dobrze się rozwija i funkcjonuje właśnie w obrębie struktur zorganizowanych. Rtniktura jest koniecznością, jest ona niezbędna i stanowi wsparcie dla człowieka, dla EJudzkicj'natury. Wreszcie ten, kto nie zgadza się ze wszystkimi tymi obserwacjami z powodu wiary w egalitarny porządek społeczny, będzie miał ten sam argument za naturą ^ ludzką jak za naturą biosfery. Te same uszkodzone i nierówne struktury, które spowodo-I Wały zanieczyszczenia środowiska, będą także „skażać” dziecko.

I Źródło podwalin dla mitów natury wytwarza również podstawowe modele ludzkiego Uzasadniania lub odrzucania opinii i przekonań innych ludzi. Jeśli nasze cztery modele Iludzkiej natury są solidne, to wyzwalają konsumenta od wyrzutów sumienia z wrażliwości na zmieniającą się modę. To kulturowa rywalizacja powoduje bowiem p(awdaML^:?j rmjność z konsumenckim wyborem. Z punktu widzenia psychologii jednostki ombImB I btrcncja między kulturową rywalizacją a konsumenckim wyborem nic ujawni śmdfr*

IH konsumenta. Psychologia nie ma pojęcia, przeciw czemu jednostka miałaby prole- I tfować. Wracając jednak do teorii kultury, można powiedzieć, że jednostka, wybierając ^Sopkrctny produkt, wybiera „flagę”, którą demonstracyjnie wymachuje. FVzy czym ÓQ* . gUBfialc wie, komu nią wymachuje i przeciw czemu. Róg jej domu jest miejscem pw-I bHanego przedstawienia. Aby zachęcić naśladowców: może będzie chciafc traynić ■samymi albo zerwać się z łańcuchów i samotnie opuścić próg, tak czy owfcffej Mak, Wybory są aktami buntu, szantażu i perswazji. Kupowanie artykułów