220 221 2

me i podłużnie w stosunku do długiej osi ciała. Duża ilość mięśni w parelichym ic umożliwia ruchy strobiii, służące do odnawiania środowiska otaczającego pasożyta, w tym do odsuwania zbędnych produktów metabolizmu, gromadzących się wokół jego ciała.

Właściwe komórki pnrenchymy. podobnie jak u reszty płazińców. wypełniają przestrzenie pomiędzy narządami wewnętrznymi, w większości są objęte błonami komórkowymi, częściowo tworzą syncycjum w postaci sieci. W paren-chymie gromadzony jest glikogen. podobnie jak u przywr.

Układ nerwowy składa się ze zwojów mózgowych występujących w główce i podłużnych pni nerwowych. Zwoje głowowe u większości gatunków połączone są pierścieniem nerwowym, od którego odchodzą ku przodowi włókna nerwowe unerwiające narządy czepne. Parzyste pnie nerwowe odchodzą ku tyłowi ciała, biegną na zewnątrz w stosunku do pni wy-dalniczych, to jest po bokach członów. U wielu gatunków występują ponadto, para brzusznych i para grzbietowych pni i wyjątkowo para pni przyśrodkowych, ale zawsze są one cieńsze niż pnie boczne. Wszystkie pnie połączone są w tylnej krawędzi każdego członu spoidłami pierścieniowymi. W miejscach połączeń spoideł z pniami podłużnymi występują słabo zaznaczające się zwoje.

Narządy zmysłów. Oprócz komórek czuciowych występujących przede wszystkim na główce, inne narządy zmysłów u tasiemców członowanych nie występują, nawet w stadiach larwalnych.

Oddychanie zachodzi częściowo tlenowo, częściowo beztlenowo. W pierwszym przypadku tlen chłonięty jest przez pokrycie ciała, a w drugim oddychanie zachodzi z wykorzystaniem glikolizy. Przeważa drugi rodzaj oddychania, gdyż w jelitach środowisko jest ubogie w tlen.

Układ wydalniczy, ze względu na duże nasilenie procesów metabolicznych, jest silnie rozwinięty. Liczne komórki płomykowe uchodzą do kanałów zbiorczych, które leżą po bokach ciała. Występują: para brzuszno- i para grzbieto--bocznych kanałów zbiorczych. W główce, pomiędzy bocznymi pniami, występują poprzeczne połączenia i to samo dotyczy każdego członu (ryc. 88C). W członach kanały poprzeczne leżą blisko ich tylnych końców. U gatunków, u których człony nie odrywają się, na końcu strobiii występuje pojedynczy nefrydiopor, poprzedzony pęcherzykiem wydalniczym, do którego otwierają się kanały boczne. Jeżeli człony oddzielają się, to na końcu ostatniego członu kanały boczne otwierają się oddzielnie. Układ wydalniczy zaangażowany jest także w osmoregulację, ale w mniejszym stopniu, jak u innych płazińców.

Układ rozrodczy. Tasiemce członowane są w większości obojnakami, gatunki rozdzielnopłciowe są nieliczne. U tasiemców z wieloma członami układ rozrodczy jest zwielokrotniony, powtarza się w każdym członie. W obrębie danego członu zajmuje część środkową, pomiędzy pniami wydalniczymi. W każdym członie występuje przedsionek płciowy, otwierający się na zewnątrz otworem płciowym (ryc. 88C), którego położenie jest bardzo różne, najczęściej występuje na boku członu. Do przedsionka uchodzą przewody płciowe.

Ryc. 89. Tasiemce członowane. A — główka Myzophyllobothrium sp., z botndiami płatowatymi i wysuwanymi myzorynchiami, B — tasiemiec uzbrojony, główka i dojrzały człon z zarysem macicy.

C — tasiemiec nieuzbrojony. D — bruzdogłowiec szeroki

Część żeńska układu rozrodczego, u gatunków hermafrodytycznych, zajmuje brzuszną część członu. U ogromnej większości gatunków produkowane są jaja ektolecytalne, co jest związane z rozdziałem żeńskiego gruczołu rozrodczego na germarium (jajnik) i witellarium (żółtnik), podobnie jak to ma miejsce u dwurodców. Jajnik (ryc. 88C) jest najczęściej dwupłatowy, przechodzi w jajowód, którego początkowa część, owikapt, jest rozszerzona i silnie umięśniona. Owikapt wychwytuje dojrzałe komórki jajowe powstałe w jajniku i przesuwa je do dalszej części dróg rodnych. Z tyłu owikaptu, od jajowodu, odchodzi pochwa, która otwiera się do przedsionka płciowego, obok otworu płciowego męskiego. Pochwa, u części gatunków, jest poprzedzona zbiornikiem nasiennym. Jajowód łączy się krótkim odcinkiem z ooty-pem, do którego, podobnie jak u dwurodców, uchodzą żółtniki i gruczoły Mehlisa, pełniące u tasiemców członowanych podobne funkcje. Nieliczne gatunki (zob. systematyka) nie mają żółtników i gruczołów Mehlisa. Z ooty-pem połączona jest macica, różnie powyginana i różnie porozgałęziana u poszczególnych gatunków (ryc. 89B —D). Macica najczęściej kończy się ślepo, u nielicznych gatunków ma otwór uchodzący na zewnątrz członu. W macicy zachodzą początkowe stadia rozwoju zarodkowego albo z jaj rozwijają się larwy, a w miarę wypełniania się jajami, macica rozrasta się i przyjmuje kształt charakterystyczny dla gatunku. Równolegle z tymi procesami, następuje degeneracja reszty narządów układu rozrodczego. W dojrzałych członach prawie całe ich wnętrza zajmują macice z zarodkami lub larwami (por. ryc. 88C i D). Jaja z macicy i z członów wydostają się dwoma sposobami. Albo przez otwór maciczny, jeżeli występuje albo poprzez rozpad członu. Rozpad członu może następować w jelicie gospodarza, w środowisku zewnętrznym albo w żywicielu pośrednim albo ostatecznym.