271

stycznego, tj. do wilgotności odpowiadającej optymalnej wodzie zarobowej. W tym celu pobiera się próbkę badanego surowca w stanie powietrzno-suchym w ilości 300 g, rozdrabnia, przesiewa przez sito 2,0 mm i zarabia wodą. Z przygotowanej masy plastycznej formuje się trzy kulki o takiej średnicy, aby przechodziły bez deformacji przez cylinder o średnicy wewnętrznej 46 mm. Tak przygotowaną próbkę umieszcza się niezwłocznie pośrodku stolika (5) przyrządu Ziemiatczyńskiego. Następnie metalowy trzpień opuszcza się do poziomu, na którym dolna płytka (3) zetknie się z powierzchnią badanej próbki. W tej pozycji unieruchamia się trzpień za pomocą śruby kontrującej, sprawdza się widoczność próbki w lusterkach i odczytuje ze skali na trzpieniu początkowy wymiar próbki. W dalszej kolejności na płytce (4) ustawia się pojemnik na śrut i po odkręceniu śruby przytrzymującej trzpień rozpoczyna się jego napełnianie śrutem.

Rys. 3.77. Przyrząd Ziemiatczyńskiego do oznaczania plastyczności glin:

1 - oprawa, 2 - trzpień, 3 - dolna płytka, 4 - górna płytka, 5 - stolik, 6 - lustro

Wsypywanie śrutu należy prowadzić w sposób jednostajny, tak aby realizowany w ten sposób przyrost obciążenia próbki następował w sposób ciągły. Pod wpływem zwiększającego się obciążenia (wzrasta masa śrutu w pojemniku) w pewnym momencie pojawiają się pęknięcia na powierzchni badanej próbki. Wówczas przerywa się wsypywanie śrutu i za pomocą śruby kontrująćej ponownie unieruchamia się trzpień (2), a następnie ze skali odczytuje się końcowy wymiar próbki.

Określając wielkość obciążenia krytycznego, powodującego utratę spoistości badanej masy plastycznej, o czym świadczą pojawiające się pęknięcia na powierzchni próbki, możemy obliczyć wskaźnik plastyczności według Ziemiatczyńskiego, zgodnie ze wzorem

W_z=(d_p-d_k)G    (3.134)

gdzie:

W_z    -    wskaźnik plastyczności według Ziemiatczyńskiego;

r/_p    -    wymiar (średnica, wysokość) próbki    przed badaniem, cm;

<r/_k    -    wymiar próbki po badaniu, cm;

G    -    wielkość obciążenia, kg.

271