510

6. DERYWATY ODPRZYSŁÓWKOWE - A (Adv)

Derywaty odprzysłówkowe są nieliczne. Przysłówki rozumie się tu szeroko -jako partykuło-przysłówki. Ponadto łącznic traktuje się podstawy przysłówkowe (stanowiące jedno słowo) i wyrażenia syntaktyczne (składające się z dwu słów)

0    funkcji przysłówkowej, np. codzienny «- co dzień (zob. Grzcgorczykowa 1975: 57).

Derywaty te tworzone są od lekseniów i wyrażeń syntaktycznych za pomocą następujących formantów:

-owy: natychmiastowy, tymczasowy', darmowy, ukradkowy, cotygodniowy, cominutowy. wyrywkowa (kontrola) (*- na wyrywki), (biegi) przełajowe (<- na przełaj) - ten ostatni przykład, zdaniem H. Satkicwicz (1982: 327-328), nic zasługuje na aprobatę;

-ny: wsteczny, wewnętrzny, poprzeczny («- w poprzek), ranny (np. ranna przechadzka), opaczny (<- na opak), nadaremny, wzajemny, powolny, coroczny, coniedzielny, trzykrotny (*- trzykroć), wielokrotny,

-(ej)szy: wczorajszy, onegdajsze (śniegi), niegdysiejszy.

-ni: zbytni, zwierzchni, dożywotni.

Derywaty odpr/ysłówkowc mają znaczenie lokatywnc i kierunkowe (tutejsza szkolą, zewnętrzne wpływy), temporalne (dzisiejsze czasy, czas teraźniejszy, dotychczasowa pomoc), frekwentatywne (comiesięczny, dwukrotny) i inne (powolny marsz, gratisowy występ, zbytnia wyrozumiałość, wzajemna miłość). Znaczenia te jednak nie wynikają ze znaczeń formantów. Są one determinowane przez znaczenia podstaw przysłówkowych. Forinanty nie pełnią funkcji semantycznej. lecz wyłącznic syntaklyczną. Derywaty odprzysłówkowe mają charakter transpozycyjny.

Wiele przymiotników określających nazwy czynności (nagły krzyk), nazwy wykonawców czynności (głupi kłamca) oraz przymiotniki temporalne (wczesny autobus), frekwentatywne (częsty błąd), lokatywnc (wysokie gwiazdy, daleki kraj), duratywne (dawna przyjaf/l, cuęgły bałagan >

1    predykaty psychiczne (głupiImądry człowiek) A. Nagórko <1987: 140-144. 150-151 i 155-157) traktuje jako derywaty odprzysłówkowe. Jest to uzasadnione analiza semantyczna grup przymiot-nikowo-rzcczownikowych.

7. PRZYMIOTNIKI ZŁOŻONE

7.1. UWAGI WSTĘPNE

7.1.1. Co to jest złożenie motywowane?

Złożenia, zwane też kompozycjami, to derywaty, których podstawą jest grupa syntaktyczna złożona z dwóch, czasem trzech lckscmów: południowo-wschodnio-polski *- południowo-wschodnia Polska; parotysięcznoosobowy *- parę tysięcy osób: jabłkowo-śliwkowo-gruszkowy *- jabłkowy, śliwkowy i gruszkowy. Istnieją złożenia, których podstawę stanowi grupa składniowa z przyimkicm.

510