526

517

Tasznik, pospolity — Tatarak zwyczajny

Zastosowanie. Ziele tasznika stosuje się w lecznictwie jako lek zastępczy sporyszu. Nowsze badania nie uzasadniają tego zastosowania. Stosuje się również jako środek moczopędny i przeciwbiegunkowy.

Zbiór. Ziele tasznika zbiera się w początkach kwitnienia, a więc w kwietniu i maju, gdy jest soczyste, zielone. Pewna ilość łuszczynek na łodygach jest dopuszczalna, lecz nie więcej niż kilka na roślinie. Surowiec, składający się z łodyg z łuszczynkami, z małą ilością liści oraz spłowiały, jest bezwartościowy. Zbiór przeprowadza się ścinając łodygi wraz z rozetą liści przy szyjce korzeniowej, bez korzeni. Przy wyrywaniu wyciąga się z ziemi całe rośliny z korzeniami, które należy bezwzględnie obcinać; domieszka korzeni dyskwalifikuje surowiec.

Suszy się w cieniu, a więc najczęściej w suszarni naturalnej, gdyż ziele tasznika jest surowcem tanim, masowym. Temperatura podwyższona nie może być wyższa niż 30°. Opakowanie powinno być przynajmniej półszczel-ne. Przechowywać w dziale surowców obojętnych.

73. Tatarak zwyczajny — Acorus calamus L.

(Inne nazwy: tatarak pospolity, ajer, kalmus, tatarskie ziele, łabuzie) Rodzina: Obrazkowate — Araceae

Jest to bylina występująca gromadnie na brzegach wód, rowów, czasem na mokrych łąkach i bagnach. Ma liście szablaste dochodzące do 1 m długości. Kwiaty niepozorne skupione są w kolbowatym kwiatostanie wielkości palca. Tatarak nasion u nas nie wydaje. Rozmnaża się z kłączy pełzających, grubych do 5 cm, rozgałęziających się, owalnych lub nieco spłaszczonych (rys. 156). Barwa ich jest rozmaita, zależnie od miejsca, w którym występuje: białe z zielonawym odcieniem, różowe, brunatne, ciemnozielone, brązowe itp., na przełomie są zawsze białe, serowate. Cała roślina, szczególnie kłącza i nasady liści, mają charakterystyczny, aromatyczny, korzenny zapach. Podobny do tataraku jest kosaciec żółty* nie ma on jednak tego zapachu, kłącza zaś są innego kształtu.

Surowiec. Surowcem jest ususzone kłącze tataraku — Rhiz. Calami FP III. Są to lekko spłaszczone, powyginane lub proste kawałki kłącza, czasem rozgałęzione. Długość kawałków wynosi do 25 cm, grubość do 2 cm Od spodu widoczne są ślady po uciętych korzeniach, po bokach zaś trójkątne ślady po liściach. Kłącze jest pomarszczone, barwy jasnobrunatnej lub żółto-czerwono-brunatnej, miejscami różowawozielonej. Smak ma gorzki, palący, zapach silny, swoisty, przyjemny. Przełom biały.

Surowiec zawiera jako ciało czynne olejek tatarakowy — Oleum Calami w ilości nie mniejszej niż 3%, którego głównymi składnikami są: kala-men, kalamenol i azaron. Poza olejkiem surowiec zawiera gorycz — ako-