548

Ryc. 16.25. We wszystkich metodach mikroskopii wyróżniamy cztery podstawowe układy funkcjonalne.

nic czułe. dlatego w tych przypadkach zachodzi konieczność odpowiedniej transformacji stłumienia w mikroskopie. Do ragadnieli tych jeszcze wrócimy przy omawianiu mikroskopu z kontrastem fazowym.

Zatrzymajmy się tera/ na ro/wa/eniu podstawowej metody mikroskopowej, przedstawionej na ryc. 16.24. Układem receptorowym jest tu oko. a preparat stanowi obiekt mający różną zdolność pochłaniania światła. Pozostaje sformułowanie warunków, jakie mus/ą spełniać w tym przypadku oświetlacz i mikroskop.

Prawidłowo zbudowany układ oświetlający powinien zapewnić:

1)    równomierne oświetlenie oglądanej części preparatu.

2)    możliwość dostosowania swojej aperlury do apertury obiektywu mikroskopu, ponieważ pełne wykorzystanie zdolności ro/d/ielc/cj mikroskopu jest możliwe tylko wówczas, gdy apertura oświetlacza jest nieco większa od apertury mikroskopu.

3)    regulację wielkości powierzchni oświetlonej preparatu.

W celu uniknięcia zamglenia obrazu światłem rozproszonym apertura układu oświetlającego powinna być nieco mniejsza niż apertura obiektywu, a oświetlone pole preparatu powinno być równe polu obserwowanemu.

Warunki powyższe spełni stosowany powszechnie układ oświetleniowy Kóhlcra. przedstawiony na ryc. 16 24. Składa się on ze źródła światła, kolektora, przesłony połowej. przesłony aperturowej. kondensora oraz ewentualnie ciernemu kierującego światło, np. lusterka. Układ ten zestawiony jest w ten sposób, że kolektor tworzy obraz źródła światła w płaszczyźnie przesłony aperturowej. a kondensor tworzy obraz przesłony połowej w płaszczyźnie preparatu Nadto przesłona aperturuwa jest umieszczona w płaszczyźnie ogniskowej przedmiotowej kondensora Takie ustawienie elementów oświetlacza zapewnia równomierne oświetlenie preparatu, a także umożliw ia regulację wielkości oświetlonego pola przez zmianę średnicy otworu przesłony połowej oraz pozwala na dobranie apertury kondensora (zarazem całego oświetlacza) przez zmiany średnicy otworu przesłony aperturowej.

Podstawowym zadaniem mikroskopu jest utworzenie powiększonego obrazu przedmiotu. Ponieważ powiększenie mikroskopu P jest funkcją ogniskowych obiektywu i okulani (wzór 16.19). więc wykonując odpowiednio krótkoogniskowe układy optyczne można by uzyskać dowolnie duże powiększenie. Postępowanie takie miałoby sens tylko wtedy, jeśli powiększenie obrazu w iązaloby się z ukazaniem drobniejszych szczegółów.

548