647

ma. ij. stosunku CZASU trw ania impulsu do sumy lego czasu i czasu przerwy między impulsami <ryc. 19.10). O lokalnych skutkach ekspozycji decyduje również rozkład przestrzenny ciśnienia akustycznego, na przykład kształt przetwornika, niejednorodność ośrodka.

Rozróżnia się oddziaływanie pierwotne i wtórne.

Oddziaływanie pierwatne - powoduje bezpośrednie zmiany fizyczne i chemiczne. miejscowo ograniczone. Oddziały wanie wtórne to reakcja tkanek i narządów na oddziaływanie pierwotne, jak również reakcje całego ustroju.

Działanie termiczne. Ilość ciepła wytworzona w wyniku absorpcji pola ultradźwiękowego zależy od:

-    natężenia ultradźwięków,

-    ich częstotliwości, stopnia różnorodności pola i jego kształtu.

-    rodzaju ekspozycji (impulsowa czy ciągła).

-    kierunku rozchodzenia się fal w materiale anizotropowym.

-    prędkości przepły wu krwi w obrębie tkanki.

-    konwekcji cieplnej.

Wzrost temperatury na granicy mięsień-kość jest od 2 do 4 razy większy niż w samych mięśniach przy tych samych warunkach ekspozycji. Tkanka nerwowa jest o wiele hardziej wrażliwa na przeciążenie niż na dzjałame mechaniczne.

Działanie mechaniczne:

-    powoduje złożone ruchy i przemieszczenia się struktur wewnątrz, komórek.

-    wywołuje działanie sił i momentów skrętnych zw iązanych z. mikroprzepływami.

-    wywołuje kawitacje.

Kawitacją nazywamy oddziaływanie pola ultradźwiękowego z mikroskopijnymi pęcherzykami ga/u w nadźwiękowianym obiekcie (ośrodku). Zachowanie się pę-cherzyków zależy od częstotliwości i amplitudy. Pęcherzyki kawitacyjne mogą zbliżać się do siebie i łączyć w większe. Gdy pęcherzyki osiągną odpowiednie rozmiary. wpadają w rezonans z drganiami fali ultradźwiękowej. Ze względu na dużą amplitudę mogą prowadzić do mechanicznych uszkodzeń pobliskich struktur biologicznych.

Natomiast zapadaniu się kawitacji towarzyszy uwolnienie dużych ilości energii, przejawiające się lokalnym skokiem temperatury. Wysoka temperatura przyczynia się do dysocjacji cząsteczek wady. a powstałe przy tym walne rudniki, wchodząc w reakcje chemiczne dają produkty toksyczne. Gwałtowny wzrost ciśnienia we wnętrzu pęcherzyków powoduje ich pękanie i powstanie hydrodynamicznej fali uderzeniowej (ciśnienie dochodzi do 100 atm) i niszczy struktury biologiczne znajdujące się w zasięgu. Pod wpływem fal ultradźwiękowych zwiększa się szybkość reakcji chemicznych, zmianie ulega pH oraz zachodzi depolaryzacja makromole-kul.

M7