75
wszystkim na interes życiowy podopiecznych wypada ich potrzeby postrzegać i zaspokajać według określonej, odzwierciedlającej obiektywne i istotne zależności życiowe hierarchii. Jest to więc wymaganie wynikające z konieczności życiowych oraz istoty odpowiedzialnej opieki i roli rozumnego opiekuna. Jego konsekwentne urzeczywistnianie przy aktywnym współudziale podopiecznych prowadzi do przyswojenia im właściwej hierarchii potrzeb w ich zaspokajaniu.
9. Uświadamianie (mentalizacja) potrzeb. Zaspokajanie potrzeb podopiecznych dokonuje się bardzo często wtedy, gdy nie są oni świadomi ich treści i znaczenia (podopieczni „w sobie”). Taki stan nakłada na opiekunów szczególne powinności i zadania, modyfikujące znacznie cały stosunek opiekuńczy. Dotyczy to przede wszystkim opieki nad małym dzieckiem. Jest jednak zrozumiałe, że normalnie nie trwa on stale, niezmiennie. Stopniowo coraz pełniej i jaśniej uświadamia sobie ono te potrzeby, ze wszystkimi tego konsekwencjami dla sprawowanej nad nim opieki i przyszłego samodzielnego życia. Ten proces mentalizacji jest w istotnym zakresie skutkiem określonego sposobu zaspokajania potrzeb, którego podstawowym elementem jest stałe (na miarę możliwości percep-cyjnych) doprowadzanie do świadomości podopiecznego ich treści i znaczenia.
10. Kompensacja potrzeb niezaspokojonych, udaremnionych. Jest to szczególna, regulacyjna funkcja opieki, polegająca z jednej strony na szeroko pojętym zastępstwie, substytucji niezaspokojonych potrzeb i utraconych wartości opiekuńczych podopiecznych, a z drugiej na przyswajaniu im tą drogą nastawień i gotowości do autokompensacji oraz odpowiednich umiejętności w tym zakresie. Wynika ona z obiektywnego w znacznym stopniu faktu, że w procesie opieki w ogóle, potrzeby podopiecznych są na ogół — z różnych przyczyn — nierzadko udaremniane. Dzieje się tak w pewnej mierze niezależnie od dobrych intencji i wysiłku opiekunów, mimo zrozumiałych różnic pod tym względem między poszczególnymi układami opiekuńczymi. Stąd też świadomość, wyczucie tego rodzaju faktów wyznacza zachowania i czynności opiekuńcze opiekunom, które najogólniej prowadzą do zastąpienia podopiecznym tego, co zostało udaremnione, utracone.
11. Aktualizowanie potrzeb potencjalnych. W praktyce można wyróżnić między innymi taki niepełny zakres opieki, który obejmuje wyłącznie zaspokajanie potrzeb będących już aktualnymi właściwościami podopiecznych tak w znaczeniu obiektywnym, jak i subiektywnym oraz zakres pełny, w ramach którego opiekun zajmuje się również potrzebami jeszcze nie zaktualizowanymi, potencjalnymi. W pierwszym przypadku opiekę wyznaczają potrzeby już funkcjonujące, najczęściej doznawane subiektywnie przez podopiecznych, a w drugim także potrzeby będące dopiero w sferze wyobraźni opiekuna, w jego poczuciu powinności tego, co należy im dawać. Ma to z pozoru cechy paradoksu. Są to jednak fakty w praktyce opiekuńczej dość powszechne. Między innymi te właśnie, „zaspokajające” potencjalne potrzeby podopiecznych, działania prowadzą w rezultacie do aktualizacji