796 797

szczególnie pokrewieństwo osłonie z kręgowcami. Także liczebność gatunkowa w obrębie podtypów jest bardzo różna. Osłonice obejmują ok. 2 000 gatunków, bezczaszkowce ok. 20. reszta, a więc ok. 96%, przypada na kręgowce. Niemniej, wszystkie strunowce zbudowane są według tego samego zasadniczego planu. Pięć zasadniczych cech jest wspólnych strunowcom.

Po pierwsze, w stadiach zarodkowych, młodocianych, albo przez całe życie występuje u strunowców struna grzbietowa, szkielet osiowy w postaci elastycznego pręta (por. ryc. 284D, 287A, 292B). Po drugie, w okresie rozwoju zarodkowego lub przez całe życie, gardziel ma szpary skrzelowe. Po trzecie, u wszystkich strunowców w okresie rozwoju zarodkowego wykształca się cewka nerwowa, zlokalizowana po stronie grzbietowej ciała (synonim: Epineu-ra), nad układem pokarmowym, która może się zachowywać przez całe życie. Po czwarte, u wszystkich form główne narządy osiowe, jak przewód pokarmowy i podstawowe składniki układu krwionośnego, zlokalizowane są pod centralnym układem nerwowym i struną grzbietową (ryc. 292B. 293A). Po piąte, w stadiach rozwojowych lub przez całe życie występuje u strunowców ogon, narząd lokomotoryczny (por. ryc. 284B, 287A, 292), złożony z zespołu mięśni otaczających szkielet osiowy, położony poza otworem odbytowym.

Warto przypomnieć, że z pięciu wymienionych cech, druga, trzecia i częściowo czwarta, to jest położenie układu pokarmowego pod centralną częścią układu nerwowego, właściwe są także przedstrunowcom.

Struna grzbietowa, cecha diagnostyczna typu, jest różnie rozwinięta u strunowców. U osłonie występuje tylko w ogonie (synonim: strunoogonowe; ryc. 284B —D), u bezczaszkowców przebiega przez całe ciało (ryc. 292B), a u kręgowców sięga do głowy, rozciągając się przez ogon i tułów.

Podtyp: osłonice — Tunicata

Synonimy: strunoogonowe — Urochordata, Urocorda

Diagnoza: strunowce mające strunę grzbietową w ogonie, przez całe życie lub tylko w stadiach larwalnych: ciało objęte wydzieliną naskórka, tworzącą szkielet zewnętrzny (zrośnięty z ciałem, albo w postaci domku).

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Osłonice są pospolitymi bezkręgowcami morskimi. Najliczniej zamieszkują morza pełnosłone ciepłe, wybierając siedliska obfitujące w pokarm: w drobne organizmy i detrytus. W Bałtyku żyją tylko w zachodnich jego obszarach, o wodach bardziej słonych. Są wolno żyjące i osiadłe, samotne i kolonijne. Występują we wszystkich strefach mórz. W głębinach gatunki osiadłe tworzą skupienia liczące tysiące osobników. Pelagiczne gatunki często dominują w planktonie. Są pokarmem dla wielu zwierząt. Stąd, a także ze względu na

0^

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA

'dłuższe osobniki osiągają ok. 40 cm, a kolonie mogą dochodzić do ok. 4 m. ^Większość ma ciało bezbarwne, przejrzyste. Liczne gatunki mają zdolność do

svmbiotycznymi i wspaniale świecą. , zwanej tuniką, okrywającej dało

Osłonice nie mają układu wydalniczego.

SYSTEMATYKA

Osłonice są bardzo zróżnicowane pod względem budowy zewnętrznej, rozdziela jjęje na 4 gromady:

ogonice — Appęndicularia, żachwy — Ascidiacea, łapce — Sorberacea sprzągle — Thaliacea,

biorąc pod uwagę występowanie lub brak ogona oraz wykształcenie szpar jkrzelowych.

Gromada: ogonice — Appęndicularia

Synonimy: wioślarze — Copelata, larwowce — Larvacea

Diagnoza: osłonice wolno żyjące, o ciele zbudowanym z tułowia i ogona.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Ogonice są pospolitymi bezkręgowcami mórz o pełnym zasoleniu, zwłaszcza lianie występującymi w morzach podbiegunowych i tropikalnych. Żyją pojedynczo, przeważnie w powierzchniowych warstwach wody. do głębokości 100 m, nieliczne gatunki występują głębiej do 3 000. Znanych jest ok. 70 gatunków. Postacie dojrzałe w morzach o wodach ciepłych występują przez cały rok, w zimnych od maja do grudnia. Są ważnym pokarmem ryb. Żyją krótko, nie dłużej niż rok. Ciało mają najczęściej przezroczyste, część gatunków świeci.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA

Budowa zewnętrzna

Ogonice są drobnymi bezkręgowcami, ciało mają od 0,3 do 5 cm długie, zróżnicowane na dwie części: tułów i ogon. Ciało osłonięte jest tuniką.

Tułów ma kształt żołędziowaty, obejmuje wszystkie narządy wewnętrzne wegetatywne. Z przodu tułowia występuje otwór gębowy (ryc. 284D), a otwór

797