PICT5932

Uwzględnienie na socjognimic kołowym (a także nieuporządkowanym) wszystkich powiązań (wyborów) jest r/eczą niełatwą i lo nic tylko zc względu na samo jego przygotowanie, lec/ także / uwagi na utrudnioną jego interpretację. Sporządzenie socjogramu zarówno kołowego, jak nieuporządkowanego nic jest łatwe, zwłaszcza zc względu na wspomniany już wymóg metodologiczny, postulujący unikanie przecinania się (krzyżowania) na nim linii, gdzie tylko zachodzi taka możliwość. Spełnienie tego wymogu ułatwia znacznie interpretację socjogramu.

Socjogram hierarchiczny

Socjogramcm rzadziej spotykanym w badaniach pedagogicznych niż socjogram kłowy jest socjogram hierarchiczny. Nic oznacza to bynajmniej, iż jest miej czytelny od tamtego. Przeciwnie, .jest w zasadzie - jak pisze M. Pil-kiewicz (1973. s. 239) — najbardziej czytelnym socjogramcm, przydatnym zwłaszcza dla przedstawiania struktury większych grup". Umożliwia przedstawienie wyborów na podstawie jednego tylko kryterium socjomctryczncgo, a nic / uwzględnieniem nawet dwóch tylko tego rodzaju kryteriów. Tak więc dla każdego pytania o takim samym kryterium socjomctrycznym przewiduje się wyłącznie jeden socjogram hierarchiczny.

Socjogram ten sporządza się według podobnych założeń, co socjogram kołowy. Tutaj jednak zamiast kół koncentrycznych wprowadza się rodzaj skali pionowej. W tym celu / lewej strony kartki rysujemy oś pionową, którą dzielimy na tyle różnych odcinków (nic licząc poziomej linii zerowej), ile wynosi maksymalna liczba otrzymanych w grupie wyborów przez jednego z jej członków. Każdy odcinek odpowiednio się numeruje, poczynając od zera. W ten sposób tworzy się różne poziomy socjometrycznc, na których zaznaczamy poszczególne wybory, opierając się na danych z tabeli socjomctryczncj. Najpierw zazwyczaj umiejscawiamy w tworzonym socjogramic osoby, które otrzymały najwięcej wyborów i z kolei te osoby, które je wybrały. Następnie spośród tych ostatnich zwracamy uwagę na tę z największą liczbą wyborów łącznic z otrzymanymi przez nią wyborami i tak kolejno postępujemy z pozostałymi osobami. Na końcu uwzględniamy osobę z najmniejszą liczbą wyborów (por. J. Brzeziński. 1978, s. 301 i n.; M. Pilkicwicz, 1973b, s. 239 243).

Rys. 3. Socjogram hierarchiczny Źródło: D. I-kicrt-Grabowska (19S4. s. 66)

W przytoczonym socjogramie hierarchicznym — bardziej niż w zamieszczonym wcześnie socjogramie kołowym — zaznacza się nieformalna podgrupa dziewcząt (1, 2, i 3), a także wyjątkowa pozycja dziewczyny z numerem 3 oraz poniekąd także chłopców z numerami 7, 8 i 10.

Socjogram indywidualny

Oprócz, socjogramów grupowych, o których była dotychczas mowa, istnieje możliwość sporządzenia socjogramu indywidualnego. W socjogramie takim w centrum uwagi jest tylko jeden z członków grupy. Jest nim często np. uczeń wyróżniający lub zaniedbany w nauce albo sprawiający trudności wychowawcze. Niezależnie od tego. kim jest dany członek grupy, „zamieszczamy” go pośrodku kartki, a wokół niego osoby, które dokonały wobec niego określonych wyborów (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych). Można również „umieścić” go pośrodku narysowanego na kartce koła, a na jego obwodzie wybierające go osoby.

193