3tom316

10. TECHNIKA ŚWIETLNA 634

standardowych, 26 mm — dla świetlówek energooszczędnych (mniejsza moc przy tym samym strumieniu świetlnym), 16 mm — dla świetlówek energooszczędnych najnowszej generacji i miniaturowych. Świetlówki są wykonywane także w kształcie odbiegającym od rur prostych (np. kołowe, w kształcie litery „U” itp.). Ostatnio wytwarza się również świetlówki o budowie zwartej (świetlówki kompaktowe), wykonywane w 4 podstawowych wersjach:

—    Rura typowej świetlówki o średnicy 38 mm lub 26 mm jest wygięta w kształcie koła, ma wbudowany zapłonnik i statecznik, a trzonek jest gwintowy lub bagnetowy.

—    Pojedyncza rura o małej średnicy jest odpowiednio wygięta, tworząc dwa lub więcej równoległych ramion, a całość ma kształt kwadratu, przy czym jest zapewniona ciągłość wyładowania elektrycznego w rurze świetlówki. W rozwiązaniu tym również jest wbudowany zapłonnik i statecznik (indukcyjny lub elektroniczny), a trzonek jest gwintowy lub bagnetowy.

—    Rura o małej średnicy jest odpowiednio wygięta i umieszczona w bańce szklanej lub z tworzywa. Całość, łącznie z wbudowanym zapłonnikiem i statecznikiem, jest wyposażona w trzonek gwintowy lub bagnetowy.

—    Dwie lub więcej równoległych rur o małej średnicy jest połączonych ze sobą na jednym końcu tak, aby była zapewniona ciągłość wyładowania elektrycznego. Świetlówki te mają specjalne trzonki, w które jest wbudowany zapłonnik (w niektórych odmianach świetlówek).

Strumień świetlny świetlówek jest zależny od temperatury otoczenia (od najchłodniejszego miejsca świetlówki). Strumień świetlny i skuteczność świetlna osiągają wartości optymalne, gdy temperatura w najchłodniejszym miejscu świetlówki jest zbliżona do 38°C. W oprawach o złym przewietrzaniu strumień świetlny świetlówki może zmaleć o ok. 30%. Świetlówki przeznaczone do eksploatacji w niskich lub wysokich temperaturach różnią się od standardowych świetlówek specjalnym wykonaniem.

Temperatura otoczenia świetlówki także ma wpływ na barwę światła. Ze wzrostem temperatury barwa światła staje się zielonkawoniebieska.

Trwałość świetlówek zależy od wahań napięcia sieci, prawidłowości nastrojenia statecznika (prądu obwodu), współczynnika szczytu krzywej prądu obwodu, częstości włączania/wyłączania świetlówek.

Rys. 10.5. Obwód zapłonowo-stabilizujący świetlówki

Rys. 10.6. Obwody zapłonowo-stabilizującc dwóch świetlówek: a) w układzie szeregowym; b) w układzie równoległym

Pożądane jest stosowanie świetlówek w układach sprężonych ze względu na potrzebę poprawy współczynnika mocy i ograniczenie tętnienia.

Zmiany napięcia sieci wywołują zmiany wielkości elektrycznych i świetlnych świetlówek. Przy obniżeniu się napięcia sieci o ok. 5% strumień świetlny świetlówek maleje

0    ok. 8%.

Świetlówki ogólnego zastosowania są stosowane zwykle ze statecznikami indukcyjnymi i zapłonnikami tlącymi. Podstawowe układy pracy świetlówek są podane (rys. 10.5

1    10.6) w dwóch przypadkach: 1 świetlówki i 2 świetlówek (układ sprężony). Coraz częściej są stosowane także elektroniczne układy stabilizacyjno-za płoń owe.

10.3.4. Typowe odmiany i właściwości eksploatacyjne wysokoprężnych lamp rtęciowych

Rtęciówki wysokoprężne są wyładowczymi źródłami światła wytwarzanego głównie ze wzbudzenia atomów rtęci, przy odpowiednio wysokim ciśnieniu cząstkowym pary rtęci w ustalonym stanic pracy. Są wykonywane bez powłoki luminoforowej i z powłoką luminoforową (wtedy światło jest częściowo wytwarzane przez warstwę luminoforu wzbudzonego promieniowaniem nadfioletowym). Widmo promieniowania rtęciówki wysokoprężnej bez powłoki luminoforowej jest prążkowe (404,7; 435,8; 546,1; 577; 579 nm) z małym podkładem ciągłym. Barwa światła jest zielonkawoniebieska. Dokładność oddawania barw jest mała.

Widmo promieniowania rtęciówki wysokoprężnej z powłoką luminoforową ma znacznie więcej zawartości czerwieni. Dokładność oddawania barw jest średnia.

Rtęciówka osiąga ustalony stan pracy po kilku minutach. Po wyłączeniu rtęciówki jej powtórny zapłon może nastąpić z opóźnieniem (po ok. 5 min).

Rtęciówki muszą być zasilane poprzez statecznik ograniczający prąd w obwodzie. Wymagana jest również poprawa współczynnika mocy.

Wpływ temperatury otoczenia na właściwości rtęciówki wysokoprężnej jest niewielki. Wpływ wahań napięcia sieci na strumień świetlny jest stosunkowo maty. Przy zmianach napięcia w granicach +5% zmiana strumienia wynosi 1.3 — 1,8% na 1% zmiany napięcia sieci.

Tętnienie światła jest stosunkowo silne.

Rtęciówki wysokoprężne mają trwałość 12 000 h. Ich dokładność oddawania barw jest raczej mała (R„ « 50). Są stosowane zwykle ze statecznikami indukcyjnymi (rys. 10.7).

a) 1-----1 ^0--	b)
		' i— . ___i
L		L
		bc
SIS? LRF	cm Cs Osi	LRF _ćj _
p n “ p u

Rys. 10.7. Obwody stabilizujące rtęuowek: a) w układzie bez kompensacji mocy biernej; bj w układzie z kompensacją mocy biernej

Odmianą wysokoprężnych rtęciów'ek są lampy o świetle mieszanym, popularnie nazywane lampami rtęciowo-żarowymi. Różnica polega na tym, że do stabilizacji prądu lampy o świetle mieszanym jest stosowany żarnik wolframowy, połączony szeregowo z jarznikiem. Promieniowanie pochodzące z wyładowania w parach rtęci oraz składowe czerwieni, pochodzące z luminoforu, mieszają się z widmem ciągłym pochodzącym z żarnika. Powoduje to, że wskaźnik oddawania barw lamp rtęciowo-żarowych wynosi ok. 60.