3tom322

io. technika Świetlna 646

10.5. Elektryczne oświetlenie wnętrz

10.5.1.    Ogólne kryterium oświetlania

Podstawowym wskazaniem jest wytworzenie takiego oświetlenia, przy którym jego użytkownicy mieliby zapewnioną wygodę widzenia. Uważa się, że wygoda widzenia jest wówczas, gdy zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna, spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka, nie nadmiernie męczące, a nawet sprawiające pewną przyjemność. Wygoda widzenia jest bardzo pożądanym stanem procesu widzenia. Zależy od wrażliwości osobniczej i od podstawowych cech oświetlenia. W praktyce jest oceniana pośrednio, głównie na podstawie stopnia ograniczenia olśnienia przykrego. Im olśnienie jest mniejsze, tym większej wygody widzenia można oczekiwać.

Uzupełniającym wskazaniem jest wytworzenie takiego oświetlenia, z którym byłoby związane otoczenie świetlne o odpowiednim oddziaływaniu, pożądanym ze względu na sytuacje emocjonalne wynikające z przewidzianych czynności. Oddziaływanie otoczenia świetlnego może zarówno ułatwiać koncentrację oraz wykonywanie trudnej długotrwałej pracy, jak i sprzyjać odprężeniu, odpoczynkowi. Może przesądzać o nastroju kameralnym, intymnym lub oficjalnym, podniosłym. Dobra praktyka oświetlenia utwierdza nas w przekonaniu, że na zasadzie nawiązywania do obrazów natury, przy wykorzystywaniu wiedzy o reagowaniu człowieka na światło, można tworzyć otoczenia świetlne o pożądanym oddziaływaniu.

10.5.2.    Wymagane (pożądane) podstawowe cechy oświetlenia

Poziom natężenia oświetlenia. Poziom natężenia oświetlenia jest określony jako średnie natężenie oświetlenia £ na umownej, poziomej płaszczyźnie roboczej. Wymagane (pożądane) wartości E są wyznaczane zarówno ze względu na rozróżnianie szczegółów, jak i na odczucia przyjemnościowe, z uwzględnieniem względów ekonomicznych.

Za podstawę stopniowania poziomów natężenia oświetlenia przyjmuje się obecnie cztery charakterystyczne poziomy: 20 — 200—2 000 — 20 000 lx. Poziom 20 lx umożliwia zgrubne rozróżnianie cech twarzy ludzkiej i został przyjęty za pożądany minimalny poziom we wnętrzach. Poziom 200 lx umożliwia rozróżnianie cech twarzy ludzkiej bez nadmiernego wysiłku i został przyjęty za pożądany minimalny poziom we wnętrzach, w których ludzie przebywają dłużej i jest wykonywana praca. Poziom 2 000 lx został uznany za optymalny poziom ze względu na odczucia przyjemnościowe. Stąd w przeciętnych pomieszczeniach należałoby stosować poziomy w zakresie 200 h-2 000 lx. Poziom 20000 lx wyznacza górną granicę natężenia oświetlenia, przy której można oczekiwać, że w warunkach praktycznych wystąpi maksymalna czułość kontrastowa oka. Stąd przy szczególnie trudnej pracy wzrokowej należałoby stosować poziom powyżej 2 000 lx, ale nie dążyć do przekroczenia 20000 lx.

Ze względów praktycznych stosuje się poziomy będące pośrednimi stopniami w charakterystycznych przedziałach: 20 — 200 — 2000 — 20000 lx. Pośrednie stopnie są tak wydzielane, że każdy następny stopień powstaje z uprzedniego, w wyniku jego pomnożenia przez współczynnik równy w przybliżeniu 1,5 (mniejsze zmiany są oświet-lcniowo nieskuteczne). Wynika stad następujące stopniowanie poziomów natężenia oświetlenia: 20 — 30 — 50 — 75 — 100 — 150 — 200 — 300 — 500 — 750 — 1 000 — 1500 — 2000 — 3000 — 5000 — 7500 — 10000— 15000 — 20000 lx.

Przyjęcie jednego ze stopni — z podanego szeregu stopniowania poziomów — za poziom wymagany zależy od rodzaju przewidywanych czynności lub/i rodzaju wyposażenia lub/i charakteru pomieszczenia. Wyrazem występujących w święcie tendencji doboru

Tablica 10.12. Zalecane poziomy natężenia oświetlenia, wg [10.15]

Zakres^l) poziomu natężenia oświetlenia lx	Rodzaj stref lub czynności
20-30-50	pozawnętrzowe strefy komunikacyjne i robocze
50-100-150	strefy komunikacyjne; prosta orientacja lub dorywcze przebywanie
100-150 - 200	pomieszczenia, w których praca jest wykonywana dorywczo
200-300-500	czynności przy ograniczonych wymaganiach dotyczących pracy wzrokowej
300-500-750	czynności przy przeciętnych wymaganiach dotyczących pracy wzrokowej
500 - 750-1000	czynności przy zwiększonych wymaganiach dotyczących pracy wzrokowej
750-1000-1500	czynności przy dużych wymaganiach dotyczących pracy wzrokowej
1000-1500 -2000	czynności przy szczególnych wymaganiach dotyczących pracy wzrokowej
> 2000	czynności związane z bardzo wytężoną pracą wzrokową
^,ł Średni poziom dotyczy pomieszczeń roboczych, gdy nie zachodzi potrzeba zwiększenia lub obniżenia wymagań oświetleniowych. Niższy poziom jest zalecany, gdy wyjątkowo duże są współczynniki odbicia lub kontrasty, gdy nieistotna jest szybkość lub dokładność pracy, gdy praca jest wykonywana dorywczo. Wyższy poziom jest zalecany, gdy wyjątkowo małe są współczynniki odbicia lub kontrasty w strefie roboczej, gdy usuwanie błędów jest kosztowne, gdy praca wzrokowa ma szczególne znaczenie, gdy wiek załogi jest zaawansowany, gdy dokładność i wydajność pracy ma duże znaczenie.

poziomów natężenia oświetlenia są przytoczone wskazówki ogólne (tabl. 10.12), związane z podanym stopniowaniem poziomów.

Wskazówki doboru E można też związać z rodzajami pracy wzrokowej w 7-stopniowej skali (tabl. 10.13) i z określonymi przyczynami zwiększania wymagań oświetleniowych (tabl. 10.14). Takie wskazówki (tabl. 10.15) są dość praktyczne i mogą być pomocne przy ustalaniu właściwych w warunkach krajowych poziomów natężenia oświetlenia. Formalną podstawą ustalania są aktualne normy.

Przyjęta za wymaganą wartość E jest wartością minimalną dopuszczalną w całym okresie użytkowania urządzenia oświetleniowego.

Tablica 10.13. Rodzaje pracy wzrokowej w 7-stopniowej skali

Praca dorywcza	Praca przy wymaganiach				Praca wytężona długotrwała
	ograniczonych	przeciętnych	dużych	szczególnych
na przykład: magazyny; hale wejściowe; pomieszczenia z automatycznymi urządzeniami produkcyjnymi lub pomiarowymi	na przykład: mało dokładna obróbka maszynowa; audytoria; czytanie i pisanie długotrwałe	na przykład: średnio dokładne prace na obrabiarkach do metali; obsługa automatów; pomieszczenia księgowości	na przykład: dokładne prace na obrabiarkach do metali; obsługa złożonych automatów; sortowanie pieniędzy; kasy	na przykład: bardzo dokładne prace na obrabiarkach do metali; wykonywanie bardzo dokładnych mechanizmów i przyrządów; drukarskie składanie ręczne; prace kreślarskie	na przykład: montaż mikronowych części; kontrola części i wyrobów wymagająca rozróżnienia drobnych szczegółów; hale operacyjne i przygotowawcze