8 7

stawę ideału socjalistycznego wychowania. Tymi aksjologicznymi podstawami socjalistycznej ideologii wychowania zajmiemy się obecnie.

Marksizm — jako teoria i jako jej realizacja w praktyce — wysuwa jedną wartość na czoło całego systemu aksjologicznego. Wartością tą, wyznaczającą cały program socjalistycznych przeobrażeń żyda społecznego oraz całokształt praktyki budownictwa ustroju socjalistycznego, jest człowiek, jego szczęście i rozwój.

W ten sposób aksjologia marksistowska staje konsekwentnie na stanowisku humanizmu. Jednocześnie odcina się ona od tych kierunków aksjologicznych, które przyjmując postulaty humanizmu w interpretacji ich jednak nie przeciwstawiały się tolerowaniu stanu rzeczywistości, w którym ogromne masy ludzi były nieszczęśliwe z winy warunków żyda ' w niesprawiedliwych ustrojach społecznych, a nawet stan taki usprawiedliwiały. Do takich właśnie kierunków zaliczymy przede wszystkim humanizm chrześcijański, a także humanizm mieszczański

Marksizm podejmuje walkę przeciwko metafizycznej i irracjonalnej koncepcji człowieka, która powstała na gruncie filozofii chrześdjańskiej. Zakłada ona dualistyczną strukturę człowieka, wyróżniając w nim jednostkę przynależną do świata materialnego i podlegającą jego prawom oraz osobę, która jest całkowicie autonomiczna wobec wszelkich uwarunkowań przyrodniczych i społecznych. Autonomicaiość ta stanowi konsekwencję tego, że podstawową cechą osoby ludzkiej jest jej duchowość, ze względu na którą należy ona do Boga. I ta właśnie przynależność, jak również ten rodzaj duchowego istnienia stanowią o odrębności człowieka od świata zwierzęcego. Toteż duchowy charakter osobowości człowieka wyznacza najwyższy ceł jego żyda. Jest nim dążenie do Boga i osiągnięcie zbawienia.

Zrozumiałe jest, że z taką koncepcją człowieka związane są założenia aksjologiczne dotyczące pojmowania jego szczęścia: prawdziwe szczęście człowieka odnosi się do świata pożarna-ierialnego. Toteż nie ziemska egzystencja ma być przedmiotem uierwcaopbmowyćh starań, nie do niej bowiem odnoszą się cele Żyda ludzkiego. To prawda, że Bóg wymaga od ludzi także, aby Ich życie na ziemi było godne, oparte na miłośd I sprawiedliwoś-1H ci, ale głównym ich powołaniem jest dążenie do Boga, jedynego źródła prawdziwego szczęści n.

Takiej koncepcji człowieka, a co a tym idzie, tak** humanizmu, przeciwstawia marksizm własną koncepcją. Charakteryzuje ją materia listy czne i społeczne zarazem ujmowanie istoty ludzkiej. Człowiek jest, z jednej strony, tworem przyrody i podlega działaniu jej praw, nawet wówczas, kiedy dąży do jej ujarzmienia, z drugiej zaś strony, jeat istotą społeczną, ukształtowaną przez warunki społecznego bytu i podlegającą historycznie uwarunkowanym prawom rządzącym życiem społecznym.

Na podłożu takiej, materialistycznej koncepcji człowieka wyrasta także odrębna, marksistowska koncepcja naczelnej wartości, jaką jest on sam. W świetle jej założeń liczy się wyłącznie ziemska egzystencja ludzi, wszystko bowiem, co mają oni do osiągnięcia, tylko w niej może nastąpić. Toteż w tym ujęciu uważa się, że szczęście ludzkie wyznaczone jest przez całokształt ekonomiczno-społecznych warunków życia — zależy od tego, czy umożliwiają one maksymalne zaspokajanie materialnych 1 duchowych potrzeb człowieka oraz optymalny rozwój jego osobowości.

Marksistowska koncepcja szczęścia ludzkiego jest jednocześnie w całym tego słowa znaczeniu koncepcją społeczną. Marksizm przeciwstawia się w ten sposób humanizmowi mieszczańskiemu, głoszącemu, że każdy jest panem swego losu i szczęście każdego znajduje się wyłącznie w jego własnych rękach Dla marksizmu nie istnieje problem szczęścia jednostki w oderwaniu od warunków żyda społecznego wyznaczających położenie ogółu. Problem szczęścia człowieka może być rozpatrywany tylko Jako problem rrczęśria ludzi. Z drugiej strony, jedynym prawidłowym sposobem rozpatrywania problemu szczęścia ogółu jest taki, przy którym nie trąd się z pola widzenia indywidualnych ludzi.

Tak więc marksistowski pogląd na najwyższe założenia aksjologiczne obejmuje łącznie następujące tezy:

I. Najwyższą wartością jest człowiek.

U. Jedynym światem człowieka jest materialny, historycznie ukształtowany świat ludzi.

III. Najwyższym dobrem w ziemskiej egzystencji człowieka jest jego szczęście i rozwój.

W