Bilinkiewicz7

292 Psychiatria

Zaburzenia lękowe —- rozpoznanie I obraz kliniczny 293

padaczce). jako zejście lub komplikacji! chorob somatycznych. Pr/ebiega jako zaburzenie przewlekle. okresowo się zaostrzając. Często prowadzi do wycofania się / aktywnego życiu, rozpadu więzi społecznych, w tym niekiedy małżeństwa, ponieważ chory, czując się bezpiecznie wyłącznic w towarzystwie małżonka, usiłuje doprowadzić do tego. aby stale z nim przebywać. Wiciu pacjentów x igorafobią wycofuje się z pracy zawodowej i przechodzi na renty inwalidzkie.

Przykład. Pacjentka » wieku 28 lat. W czasie pobytu w s/pilalu z powodu przerwania ciąży wystąpiły u niej stany gorączkowe do 38°C. po wstrzyknięciu antybiotyku miała zapaść z uczuciem, że umiera. Po kilku dniach została wypisana, jednak w domu zaczął narastać niepokój, zaczęła się bać pozostając sama. kilkakrotnie telefonicznie wzywała męża do domu z powodu obaw. że nastąpi napad, przestała się poruszać samodzielnie poza domem.

Proste fobie iimm‘symptomatyczne są podatne na terapię technikami lichawkrał-nymi. szczególnie w układzie grupowym. Agorafobia wymaga systematycznego kompleksowego leczenia, niekiedy początkowo w warunkach stacjonarnego oddziału nerwic, później w ośrodku dziennym. Pomocne może być stosowatat i rój pierścieniowych Icków antydepresyjnych, np. imipraminy w dawce 7S mg pnci 3-4 tygodnie oraz inhibitora zwrotnego wchłaniania scrotoniny - Oats-ksetyny (Prozac).

Rokowanie jest zróżnicowane. Najkorzystniejsze bywa w ostro odgraniczonych fobiach, najmniej korzystne w agorafobii: u 25% pacjentów po leczenia utrzymują się obawy, większość niepracujących kobiet nadal nie porusza się poza domem samodzielnie, zmniejsza się jednak nasilenie dolegliwości.

Neurastenia (F 48). W wielu krajach termin ten wyszedł z użycia — nic ma go w amerykańskich klasyfikacjach DSM-III i DSM-IV jednak do lekarzy pod stawowej opieki zdrowotnej często zgłaszają się chorzy z typowymi dla tej postaci zaburzeń dolegliwościami. Są to skargi na osłabienie, zwiększoną męczliwość. wyczerpanie, drażjiwość. zmienność nastroju, trudności w podjęciu działań.

Zespół asteniczny występuje w przebiegu wielu chorób, zwłaszcza infekcyjnych i somatycznych, niekiedy wiąże się z działaniem substancji toksycznych. Z kolei w koncepcji stresu nstenię rozpatruje się jako fazę nieswoistej reakcji organizmu ni bodźce otoczeniu. Stąd dane. że do jej powstania przyczynia się długotrwale przeciążone na skutek wysiłku, któremu towarzyszą ujemne przeżycia.

Płychnfijoiopc/ae mechanizmy procesu /męczenia się nie są znane do końca ale ze względu na powiązanie lego zjawiska / czynnikami psychologicznym ~ jego udział w patogenezie nerwic jest prawdopodobny Próbując wytlumuczyć indywidualne ló/.iuce w powstawaniu zjawisk zmęczenia, wią/uno je z konnym-cją, typem układu nerwowego i z takimi cechami osobowości, jak slaby napęd-brak energii i inicjatywy, szybkie /nieclięamie się i rezygnowanie / zamiewi Również trudne warunki bytowe, częste choroby, stale oddziaływanie przytyk sytuacji, niewłaściwe odżywianie, dlugotiualc przebywanie w warunLwh aa* miernego hałasu, wibracji, wilgotności itp. mogą sprzyjać wystąpieniu "F zespołu ^ . .

Obraz kliniczny, przebieg, leczenie — pacjenci skarżą się ntflp** oślinienie i wyczerpanie, po przebudzeniu nie czują się wypoczęci. ^,awu?£ tnięc/eni. nic mogą się skupić, narzekają rut osłab lenie pomięci Częste »ą

głowy i całego cinln. trudności w zasypianiu lub bardzo płytki sen <_* nocy me sypiam"), wzmożona wrażliwość na jaskrawe światło, hałas. Nierzadko u tych pacjentów stwierdza się chwiejność tętna i ciśnienia kiwi. żywy dermografi/m. potliwość. wzmożenie odruchów ścięgnistych. Niekiedy występują jakby kolejne fazy — hipcrstcniczna. w której występuje drażliwość. wzmożona pobudliwość, zniecierpliwienie, zmienność nastroju, oraz liiposteniczna, w której dominuje zniechęcenie, apatia, zaburzenia wegetatywne i seksualne (przedwczesny wytrysk, onhedonia, osłabienie popędu).

W leczeniu wykorzystuje się wypoczynek, zmianę środowiska, pobyty sanatoryjne, fizykoterapię, zajęcia ruchowe, niektóre leki.

Przykład. Pacjent w wieku 23 lal. Student, od kilku tygodni sypia po 4-5 godzin, schudł z powodu braku łaknienia o 3 kg. nie może się skupić podczas lektury fachowej, narzeka na stałe uczucie zmęczenia, apatie, drażnią go lodzie i hałas, wieczorami narasta niepokój, nie może sobie znaleźć miejsca, obawia się. i< cierpi na jakąś poważną chorobę, ostatnio kilkakrotnie miał trudności ze •zwodem podczas prób zbliżeń seksualnych. Pacjent w czasie sesji jesiennej ma przystąpić do nic zaliczonego na wiosnę egzaminu, jego wynik zadecyduje

0    pozostaniu na uczelni. Ostatnia dziewczyna powiadomiła go. żc jest w ciąży, domaga się od mego zajęcia stanowiska.

Nerwica depresyjna lub w DSM-III — dystyinlczna. Nadal trwają kontrowersje. czy różne postacie depresji są uwarunkowane ich przynależnością do odmiennych jednostek nozologicznych. W klasyfikacji ICD (wersja 9.1 figuruje nerwica depresyjna, w DSM-III nerwica dystymiczna. natomiast w 10. wersji klasyfikacji ICD prawdopodobnie będzie istniał podział aa głębokie i łagodne zespoły depresyjne. W tych ostatnich uwarunkowania zewnętrzne odgrywają decydującą rolę. u chorych zaś, u których one występują, można stwierdzić konstelację określonych cech i zachowań w dzieciństwie (trudności kontaktu, łękliwość. zależność, kłopoty z jedzeniem) oraz działanie takich czynników

1    wydarzeń, jak: strata matki przed 11. rż.. brak bliskich satysfakcjonujących relacji z ludźmi, przynależność do warstw społecznych o niższym simie i gorszych warunkach materialno-bytowych. obarczenie licznymi obowiązkami rodzinnymi i zawodowymi.

Przyczynia się to. oprócz innych urazowych doświadczeń, do faktu. K jednaka w zetknięciu się / obiektywnie i dla niej subiektywnie trudnymi sytuacjami będzie prawdopodobnie postrzegać i oceniać je. siebie. incayrwinodć uraz przyszłość negatywnie i pesymistyc/nie. Takim mydłom towarzyszy niepokoi i obniżony nastrój, co łatwo może się utrwalić, ponieważ chorzy wytwórczo postrzegają i wychwytują ujemne bodźce i sytuacje, zniekształcając ich znaczenie, ndę « swoim życiu, a także częstość występowania. Mają leż nierzadko przekonanie, że własnym działaniem nie są w stame -•mienić swojej sytuacji (.uyuc/onu bezradność'') W takim ujęciu czy makami wyzwalającymi nerwicę dtpńwyjną. irwającą co najmniej kilka miesięcy, mogą być rozmaite wydarzenia życiowe. zwłaszcza o charakterze utraty.

Obraz kliniczny - pacjent zgłasza skargę na uczucia sinulku. osamotnienia, kanimrl, nie/iulowolcnra. niepokoju, memonwńo doznania nkuci i saiysfok-•ji Nie wierzy w \wojc możliwości, przewiduje mekaraymny prachrag wydarzeń.