Bilinkiewicz5

288 Psychiatria

Nerwica — zaburzenia lękowe 289

Zaburzenia lękowe

Zaburz-enia te należą do najhardziej rozpowszechnionych, są one bowiem wyiwętn reakcji organizmu na niebc/picczefcłwo. na sygnały zagrażające bezpośrednio i (lub) symboliczne. Organizm reaguje na te zewnętrzne i wewnętrzne — nie zawsze uwiadomione — bodźce objawami dyskomfortu w postaci niepokoją, napięcia, strachu, obaw. lęku. Mogą one dominować w świadomości, a zarazę* znajdować wyraz w reakcjach węgetatywno-somatycznych i w /.uchowaniu nip.

I.ęli może występować w postaci przewlekłego lub okresowo nasilającego się i falującego stanu oraz w formie gwałtownych napadów. Ich źródeł i przycnn chory na ogół nie potrafi określić i najczęściej nie wiążą się one z określam® sytuacjami czy bodźcami. Wykraczają ponad prawidłowe reakcje na d/ńłanię stresu, mogą poważnie zakłócać samopoczucie i społeczne zachowanie chorega sprawiając mu znac/nc cierpienia i napotykając niezrozumienie otoczenia Rozpowszechnienie tych zaburzeń w populacjach ogólnych określa się * 2-5% u pacjentów z zaburzeniami kardiologicznymi — 10-15**. w praktyce ogólnolekarskiej — 6‘*. u pacjentów nerwicowych — około 205. Częściej występują u kobiet, nierzadko u dzieci, szczególnie w rodzinach o niekorzystnych, konfliktowych układach, wiążą się wtedy z obawami przed utratą lub oddzieleniem się od jednego z rodziców. Często równic/ wiążą się z przykrymi doświadczema* w szkole lub w grupie rówieśniczej. U dorosłych najczęściej rozpoczynają się w wieku 20-30 lat. przed zgłoszeniem do lekarza objawy trwają średnio kilka bŁ Prawie 30% chorych podaje, że u członków ich rodzin, zwykle u nutek, występowały siany lękowe. Zakłada się. że reakcje fizjologiczne, towarzyszące lękowi i będące jego objawami, mogą ulec procesom warunkowaniu, „wyuczeniu".

Wśród licznych sytuacji, które mogą wywołać wystąpienie pierwszego napadu lęku. można wymienić zetknięcie się z nieszczęśliwym wypadkiem, chorobą, /gonem w otoczeniu, użycie środków farmakologicznych (np. wstrzyknięcie antybiotyków), nadużycie alkoholu, kawy itp. Przeżycia tego typu nasilają zuzwyc/aj niepokój o własne zdrowie, przyczyniają się do lękowego oczekiwania na niekorzystne wydarzenia.

Innym mechanizmem napędzającym niepokój mogą być dolegliwości płynące z własnego ciału. Mogą one być związane z nadmiernym wysiłkiem, brakiem miii. przebytym zakażeniem lub inną chorobą somatyczną, dużym napięciem seksualnym itp Istotną rolę mogą odegrać wiadomości o groźnych chorobach or.it oddziaływania jatrogenne Skupiając uwagę aa sprawach zdrowia i możliwych /agrD/cmach. przyczyniają się do zwiększenia niepokoju. Rolę czynników spustowych mogą odegrać takie konflikty zewnętrzne i wewnętrzne. Natawi w utrwaleniu lęku znaczną rolę odgrywa mechanizm błędnego koła - skąpicą* uwagi nu objawach i oczekiwaniach na ich wystąpienie nasila je i zwięksw niepokój - „lęk przed lękiem" (antycypacyjny).

Obraz, kliniczny. 1¹ większości pacjentów dominuje napięcie i trwoga. .h*> nie może „znaleźć sobie miejsca", skarży się na liczne dolegliwości te układu krążenia i oddychania, najczęściej zaprzeczając, aby odczuwał Miacli ‘ •' obawia! się c/egoi. Niekiedy dolegliwości I objawy skupląją się na PMKMP' nych narządach, np. sercu, powstają „tio/ofobic". Niekiedy wyallck fir)»^:W> i znithr/ienic się w sytuacji be/ wsparcia u strony oaób bliskich wtm*m

znacznie napięcie i niepokój, chory zaczyna się obawiać, że może upaść, zemdleć, „zwariować". Oprócz objawów pocenia, suchości w jamie ustnej, parustezji « kończynach, uderzeń ciepła, częstego parcia na pęcherz, trudności oddychania, przyspieszonego i gwałtownego lub nieregularnego bicia serca, drżenia wewnętrznego. pacjenci często zgłaszają bóle mięśniowe, zwiększoną męczliwość, niemożność odprężenia się. trudności w koncentracji uwagi, zwiększoną drażliwość. Niekiedy mają uczucie zmiany własnej osoby i nierealności otaczającego świata (depersonalizacja i derealizacja) (F48.I).

Może zmniejszać się masa ciała, sen staje się niespokojny, nie odświeża, marzenia senne zawierają przeżycia lękowe, np. spadanie z łóżkiem w przepaść. Niekiedy występuje obniżenie aktywności seksualnej, pacjenci obawiają się zbliżeń ze względu na nasilenie się objawów wegetatywnych. Często zmniejszeniu niepokoju sprzyja obecność bliskiej osoby, chory może się poruszać i przebywać v domu wyłącznie w jej obecności. Czasami chory nie może korzystać ze środków komunikacji publicznej, ale może jeździć lub prowadzić samochód, może wychodzić z domu wyłącznie w dzień, mając przy sobie określone leki, Ponieważ u niektórych pacjentów w- obrazie klinicznym dominują napady gwałtownego lęku. w klasyfikacji ICD-10 wyodrębniono tę posiać pod nazwą .panie disonlcr" (FI 1.0). Napady trwają od kilku minut do kilko godzin, niekiedy « nocy. w tłumie czy w samotności np. w domu lub na ulicy. Stanowią one dla chorego dramatyczne przeżycia, nu on uczucie zbliżającej się katastrofy: swoje doznania określa następująco: ..życie ze mnie ucieka", „chyba umieram", „serce mi pęka", „dławi mnie obręcz, nie potrafię oddychać, brak mi powietrzj '. „w głowie pustka, tracę przytomność", „nogi jak z waty". Tym skargom towarzyszy drżenie, pocenie, przyspieszone tętno i płytki oddech, niekiedy pod koniec napadu parcie na pęcherz i stolec. W czasie napadu chory przejawia niepokój ruchowy, może głośno wzywać pomocy, płakać, wyraz twarzy pełen Inrogi i strachu.

Przykład. Pacjentka w wieku 42 lal. rozwiedziona bezdzietna. Wykonano u niej badanie ginekologiczne, w tym cytologiczne. Od 8 tygodni miewa co kilka dni. zwykle w nocy. gwałtowne napady bicia serca, z bólami w okolicy mostka. i uczuciem dławienia w gardle i braku powietrza przy za ar nr przyspieszonym oddechu, silnym poceniu się. drżeniu, zawrotach głowy, uczucia portki w głowic i „waty w nogach". Napady trwają 20 30 minut, zwykle ustępują, gdy zjawia się zaalarmowana przez nią sąsiadka: po napadzie czaję .>ę tanino osłabiona i oddaje dużo moczu. Ojciec pacjentki zmarł nagle na zawal mięśnia wsiowego w wieku 42 lat, matka. / powodu Ca mammoe. w wieku 44 Jat- Pacjentka od kilku ha. p«» odejściu męża. wieczorem regularnie w \ pija kieliszek komaka Gdy trzy mu-npr lemu wysiąjtily pterws/e dolegliwości (hole w okolic) *e«vai kardiolog — po (tajnemu EKG - nakazał całkowite odstawienie papwroiOw i alkoholu. co pacjentka uczyniła 8 tygodni temu.

Rozpoznanie różnicowe — pr/ede twjMimi należy iMWuart ae nt** depresyjnymi. Stany lękowe mogą występować w przebiegu wiciu chorób HWMtycmych (układu krążenia, dychawicy oskrzelowej, ostrej parflm. choroby 'Wre a. hipogUkemn. nadczynności gruczołu urczomty*. feochromocytwnyl tu psychicznych (tclii/ulicuiii. w zespołach atatynencyjoyd) i po nadużyciu

,11-IMnh