CIMG0107

z nim może wdychać ją i w rezultacie zachorować na dżumę płucną Od tego momentu chorzy zarażają się w kontaktach bezpośrednich bez udziału pchły. Początek choroby jest gwałtowny i poważny, ofiara szybko opada z sił i umiera około trzeciego, lecz nie później niż szóstego dnia. Bez leków stosowanych współcześnie dżuma płucna jest śmiertelna.

Dokładne poznanie dżumy płucnej ma szczególne znaczenie podczas zajmowania się epidemiami dżumy w Europie. W chłodnym klimacie, bez odpornych gatunków gryzoni, bez pcheł, tylko przy obecności osiadłych szczurów czarnych przenoszących chorobę, dżuma dymienicza nie mogła przebywać dużych odległości. Z tego powodu wiele osób wierzyło, że przenoszenie dżumy płucnej z człowieka na człowieka było przyczyną epidemii dżumy w Europie.

Jednak zignorowano trzy istotne fakty. Po pierwsze, wykazaliśmy wyraźnie, że dżuma płucna nie może występować bez formy dymieniczej i że nie utrzymuje się niezależnie od niej. Zatem nadal podtrzymujemy wszelkie nasze obiekcje dotyczące obecności dżumy dymieniczej. Zakażenia płucne prawdopodobnie znacznie zwiększały śmiertelność w wielu epidemiach dżumy dymieniczej, lecz ich główna sfera działania ograniczała się do jednego domostwa, do rodziny, która opiekowała się chorym, oraz odwiedzających sąsiadów.

Po drugie, wszyscy zgadzają się, że czas od zarażenia do śmierci w dżumie płucnej jest krótki, około pięciu dni, a pacjent zakaża przez jeszcze krótszy okres. Jest więc zupełnie niemożliwe, by śmiertelnie chora osoba, bez sił po zarażeniu formą płucną, którą tylko trzy dni dzieliły od śmierci, przenosiła chorobę na dużą odległość, podróżując drogą lądową czy morską. Wtedy wybuch dżumy płucnej byłby krótkotrwały, a epidemia wkrótce by wygasła. Jest to dokładne przeciwieństwo tego, co widzieliśmy na krzywej dzwonowej dla dżumy krwotocznej.

Po trzecie, występowanie obrzęków w czasie epidemii w Europie wyklucza dżumę płucną, ponieważ nie pojawiają się one w tej odmianie choroby.

Ozy odpowiedzialna jesł ludzka pcMa?

Inni historycy, którzy niechętnie przyznali, że dżuma była przenoszona z człowieka na człowieka, wystąpili z nowym poglądem, twierdząc, że dżuma dymienicza była przekazywana przez ludzką pchłę. Choć przeńie-

sienie tą droga jest możliwe, jest ono znacznie mniej skuteczne niż przy przenoszeniu przez szczurzą pchłę.

Orędownicy tej nieprawdopodobnej teorii nie wyjaśniają, w jaki sposób ludzka pchła mogła zarazić się Yersinia pestis. Jeśli nastąpiło to _w wyniku pierwotnej epidemii zwyczajnej dżumy dymieniczej w obecności odpornych gryzoni, szczurów i pcheł, mają zastosowanie wszystkie przedstawione już argumenty. A dodatkowo komplikuje sprawę fakt, że ten scenariusz wydaje się bardzo nieprawdopodobny.

Xrwctłośd mitu

Jesteśmy pewni, że dżuma dymienicza została niewłaściwie rozpoznana jako sprawca, a pan Szczur jest całkowicie niewinny. A oto dowody:

•    Brak odpornych gryzoni w Europie.

•    Brak szczurów na terenach wiejskich w Anglii.

•    Dżuma dymienicza rozprzestrzenia się zbyt wolno.

•    Temperatura jest za niska dla pcheł.

•    Śmiertelność przy dżumie dymieniczej jest zbyt mała.

•    Rozprzestrzenienie się dżumy dymieniczej było niemożliwe w warunkach klimatycznych panujących w Islandii.

Dlaczego zatem utrzymała się teoria dżumy dymieniczej? Większość historyków nie ma kompleksowej wiedzy na temat biologii tej choroby. Z tego powodu poświęciliśmy cały rozdział, wyjaśniając wzajemne relacje między pchłami, gryzoniami, szczurami, ludźmi i środowiskiem; to czynniki niezbędne do wystąpienia epidemii.

Kilku naukowców badało wybuchy epidemii na kontynencie europejskim równocześnie z epidemiami w Anglii. Profesor Shrewsbury, badający dżumę w Europie, nigdy nie opisałby jej jako tyfus oraz nigdy nie szacowałby śmiertelności w epidemii czarnej śmierci tylko na poziomie 5 procent, do czego został zmuszony, aby usprawiedliwić swoje przekonanie, że dżuma dymienicza była czynnikiem zakaźnym.

Po ogłoszeniu przez Yersina wyników jego wybitnych badań łatwo było wyciągnąć pochopne wnioski, że Yersinia pestis była również odpowiedzialna za wszystkie epidemie dżumy w Europie. Nie zaprzątano

159