Wprawdzie artysta nie jest świadomy w czasie aktu twor*J procesu, jaki w nim przebiega, lecz jego rozwój imaginac i zdolność wyrażania stanowi nieprzerwany ciąg zależności cych podstawę dramatyczną.
Rozwój sztuki jako swego rodzaju potencjalności człowieka wydawania pierwszych niemowlęcych dźwięków czy przebiera palcami w tkaninie kołderki do mistrzowskich dzieł dorosłych jea bowiem oparty na rozwoju wyobraźni dramatycznej. Początko^ dziecięce wyobrażenia są poddawane próbie rzeczywistości przez udawanie. Potem odkrywa ono, ze zastępując je innymi może rów niez poddawać je takiej samej próbie. Na przykład, na początku może identyfikować się ze swoją matką czy udawać tygrysa. Mozę to robić całą swoją jaźnią (być), czy tez częścią swego „ja’ ( mówić czy poruszać się). Następnie odkrywa, ze może skutecznie stworzyć artystyczny symbol (na przykład malując) matkę czy Tygrysa, który przedstawia zarówno obiekt zewnętrzny oraz jego -udającegc - zewnętrzny obiekt.
Od wielu już lat pierwsze moje spotkania dramowe z różnymi grupami rozpoczynam od prostego działania na „rozhuśtanie wyobraźni. Praca odbywa się w parach z wejściem w role: jedna osoba wchodzi w rolę dziennikarza, druga w rolę jego rozmówcy.
Ćwiczenie rozpoczyna się od następującego polecenia: tPmze sobie wyebrazić, że wczoraj w Polsce wydarzyło się coś nadzwyczajnego. Dziś cały świat mówi tylko o tym. Na miejscu wydarzenia pojawiło sic natychmiast mnóstwo dziennikarzy, którzy chcą uzyskać od bezpośrednich jego świadków jak najwięcej informacji
Uczes:nicy dramy wchodzą w role bez wcześniejszego uzgadniania, o jakie wydarzenie chodzi. Osoby w rolach dziennikarzy dowiadują się o nim w trakcie przeprowadzania wywiadu, natomiast osDba informatora uruchamia jedynie swoją wyobraźnie tworząc na bieżąco obraz wydarzenia.
Po kilku minutach rozmowy dziennikarze prezentują efe *3 swojej pracy, przedstawiając zebrane materiały.
Efekty tego ćwiczenia pokazują, czy osoby w grupie P°tr^ używać swojej wyobraźni, czy też nie. Zdarza się bowiem. ze -szę: ..nie mam żadnego pomysłu" albo „nic ciekawego nie chodzi rr.i do głowy" albo „proszę mi podpowiedzieć, co to być za wydarzenie'", oraz jaki poziom wyobraźni reprezentująUj
| . je; niestety pomysły zatrzymuję się na etapie latających ta-\ spotkań z ufoludkami).
Ćwiczenie to pokazuje również, w jaki sposób budowany jest -at wyobraźni, na bazie jakich elementów ze świata rzeczywi-tego którymi żyją ludzie, które są dla nich ważne. W połowie lat osiemdziesiątych wyobraźnia większości była zdominowana przez roblemy związane z praktycznym życiem. W grupie nauczycieli którzy uczyli się dramy na pierwszych w Polsce kursach pojadały się takie pomysły, jak np.
Jja Dworcu Centralnym w Warszawie wysiadł z pociągu Murzyn u, białym garniturze i rozdawał wszystkim wokół po dolarze' (ówczesna magia waluty z innego, lepszego świata!),
albo:
^la Rutkowskiego (dzisiejsza Chmielna) w Warszawie *rzucili<r pomarańcze i każdy mt')gł kupić tyle, ile tylko chciał
albo (w grupie dziecięcej - klasa III szkoły podstawowej): mMamusi udało się wczoraj kupić parówki hcz kartki i mogłem zjeść i oh tyle, ile mogłem: cały kilogramlB Dziś te wytwory spontanicznej wyobraźni mogą dziwić, czy śmieszyć, w tak odmiennej bowiem rzeczywistości juz żyjemy', wtedy jednak stawały się świadectwem dążeń i pragnień ludzkich.
Dzisiejsze historie mają zgoła inny charakter, ich autorzy często puszczają w nich maksymalnie wodze fantazji, np.
,Naukowcy wyhodowali nowy rodzaj krzewów i dziś w warszaw-
skich Łazienkach ohok krzewów różanych zakwitły nagle krzewy z kolorowymi dziecięcymi bucikami. Doskonale ułatwia to organizację czasu mamom i nianiom, które zamiast do sklepu idą z dziećmi do Pa}ku. aby tam wybrać dla dziecka buciki0.
Drama kształci zatem dyspozycje związane z wyobraźnią twór-^ Drugą jej funkcją, ważniejszą, jest odwoływanie się do tzw. Wyobraźni moralnej, której poszerza pole i ugruntowuje wartości.
Górniewicz rozumie wyobraźnię moralną jako zdolność czło-''*eka do przewidywania następstw aktualnie podejmowanych ^rzez niego działań i brania za nie odpowiedzialności. „Wyobraź-a moralna ujawnia się w różnych wymiarach ludzkiego życia. z . 0na obecna niejako w codziennych kontaktach człowieka H ^nymi ludźmi. To ona zapobiega rutynie i schematyczności f ^^łaniu. to ona inspiruje do zachowań innowacyjnych, to ona
183